Τι απομένει από την μεγάλη κληρονομιά του Μπέρτολτ Μπρεχτ;
- ΜΑΡΙΟΣ ΠΛΩΡΙΤΗΣ
ΟΤΑΝ πέθανε πρόωρα ο Μπρεχτ στα 58 του χρόνια (14.8.1956), τα θεατρικά του δημιουργήματα παίζονταν αδιάκοπα σ’ όλο τον κόσμο, μελέτες σωρός αναλύανε το έργο του, θεωρίες επί θεωριών σχολίαζαν τις θεωρίες του (Ακόμα και εδώ, είχε φτάσει η μπρεχτομανία, και το συνηθισμένο θεατρικό «αστείο» ήταν: «Κάθε χωριό κι ένας Μπρεχτ»). Ύστερα η μπρεχτολατρεία κατασίγασε. Σήμερα, μισόν αιώνα μετά, τι απομένει από κείνη τη μεγάλη κληρονομιά;
ΤΟ «Επικό Θέατρο» που επινόησε ο Μπρεχτ, αποτελεί άρνηση του αστικού-συναισθηματικού-ψυχολογικού θεάτρου τόσο στο περιεχόμενο όσο και στη δομή. Όπως εξηγεί ο ίδιος, στις Σημειώσεις για το έργο «Άνοδος και πτώση της πόλης Μαχαγκόννι», θέμα και στόχος του Επικού Θεάτρου είναι η κοινωνική κι όχι η ατομική συναισθηματική δραματική πράξη. Δε στρέφεται γύρω σε 3 ή 5 Πράξεις αλλά απαρτίζεται από μικρές σκηνές που διαδέχονται η μια την άλλη, όπως στο έπος. Τα πρόσωπα δεν δρουν μόνο αλλά και κρίνουν τα διαδραματιζόμενα.
Το ίδιο και οι ηθοποιοί, δεν ταυτίζονται με τους ρόλους αλλά τους κρίνουν. Είναι το στοιχείο που ονόμασε Verfremdung (εδώ αποδίδεται συνήθως ως «αποστασιοποίηση»). Και, γενικότερα, δεν επιδιώκεται να συγκινηθεί ο θεατής αλλά να καταλάβει, να κρίνει και να δράσει. (Προς το τέλος της ζωής του, αντικατέστησε τον όρο Επικό Θέατρο με τον όρο «Διαλεκτικό».)
ΑΛΛΑ ο Μπρεχτ ήταν προπάντων άνθρωπος του θεάτρου. Ήθελε οι απόψεις του να είναι λόγος θεατρικός σ’ ένα θέαμα ψυχαγωγικό, γιατί πίστευε (όπως λέει στο «Μικρό Όργανο για το Θέατρο») πως «η ψυχαγωγία είναι η ευγενέστερη λειτουργία του θεάτρου» και μάλιστα, η σατιρική ψυχαγωγία: «Ένα θέατρο που απαγορεύει το γέλιο – λέει στην «Αγορά του Χαλκού» – είναι θέατρο για γέλια. Οι άνθρωποι που δεν έχουν χιούμορ είναι γελοίοι.»
Με όπλο τη σάτιρα, σηκώνει το δικό του πόλεμο ενάντια στους εχθρούς της ανθρωπότητας: τον πόλεμο, τη βία, την τυραννία, τη χρηματολαγνεία, τη φτώχεια, την αδικία, την ψευτιά, την εκμετάλλευση κι όλα τα άλλα εγκλήματα κατά του γένους άνθρωπος.
Όπως λέει και πάλι στις Σημειώσεις για τον «Αρτούρο Ούι»: «Πρέπει να συντριβούν οι μεγάλοι πολιτικοί εγκληματίες, και να συντριβούν κάτω από τη γελοιοποίηση γιατί, στην πραγματικότητα δεν είναι μεγάλοι εγκληματίες αλλά μόνο δράστες μεγάλων πολιτικών εγκλημάτων, πράγμα που δεν είναι διόλου το ίδιο».
ΟΜΩΣ ο Μπρεχτ δεν έπαιζε τον δάσκαλο με το χάρακα, τον δογματικό διδάχο. Έθετε προβλήματα και ανέθετε στο θεατή να βρει τη διέξοδο. Χαρακτηριστικά γράφει στον επίλογο του «Σετσουάν».
«Πώς αυτό το κακό θα τελειώσει,
ψάξτε να βρείτε μοναχοί σας…
Πήγαινε ψάξε, αγαπητό κοινό,
μια κατάλληλη λύση
πρέπει να υπάρχει.
Πρέπει, πρέπει, πρέπει!
ΚΑΤΑΛΥΤΙΚΗ στάθηκε η απήχηση των θεωριών του στους προοδευτικούς κύκλους του καιρού του. Ακόμα και σήμερα, όμως, συναντάμε τον απόηχό τους στους «νεωτερισμούς» που έρχονται και παρέρχονται.
Αλλά το σημαντικότερο κληροδότημά του είναι τα ίδια τα θεατρικά έργα του και προπάντων τα μεγάλα έργα της εξορίας και της ωριμότητάς του: από την «Όπερα της πεντάρας» ως τον «Γαλιλαίο», από τη «Μάνα Κουράγιο» ως τον «Κοριολανό», από τον «Καλό άνθρωπο του Σετσουάν» ως τον «Κύκλο με την Κιμωλία», από τον «Πούντιλα» ως τον «Αρτούρο Ούι».
Εκεί αναδείχνεται η θεατρική ιδιοφυία του, η δεξιοτεχνία του στην ανάπλαση των κοινωνικών συγκρούσεων και στη διάπλαση ζωντανών δραματικών προσώπων, η αλλοτρίωσή τους και η φθορά της ανθρώπινης ουσίας τους. Όσο κι αν αλλάζουν οι θεατρικοί συρμοί, πιστεύω πως τα έργα αυτά δεν θα πάψουν να προσφέρουν στο παγκόσμιο κοινό την υψηλή ψυχαγωγία, που οραματιζόταν και πραγμάτωνε ο «Φτωχός Μπε Μπε», όπως ονόμαζε τον εαυτό του…
- Πρώτη δημοσίευση: “50 χρόνια μετά”. ΤΟ ΒΗΜΑ, 20 Αυγούστου 2006
The following two tabs change content below.
Latest posts by dromena (see all)
- Κυκλοφορεί σε μετάφραση του Καθηγητή Βάιου Λιαπή το βιβλίο «Το Αρχαίο Θέατρο μέσα από τις Πηγές» - 14 Νοεμβρίου, 2024
- ΣΕΛΙΔΕΣ ΑΠΟ ΤΟ ΑΡΧΕΙΟ ΜΑΣ : Η Αυλή των Θαυμάτων (3) - 11 Νοεμβρίου, 2024
- ΣΕΛΙΔΕΣ ΑΠΟ ΤΟ ΑΡΧΕΙΟ ΜΑΣ : Η Αυλή των Θαυμάτων (2) - 10 Νοεμβρίου, 2024
- ΣΕΛΙΔΕΣ ΑΠΟ ΤΟ ΑΡΧΕΙΟ ΜΑΣ : Η Αυλή των Θαυμάτων (1) - 10 Νοεμβρίου, 2024
- Θέατρο του λαού: Ο Καραγκιόζης, η ιστορία του, η σημασία του - 27 Απριλίου, 2024
