Ο Δημήτρης Μυράτ (5 Δεκεμβρίου 1908 – 10 Ιανουαρίου 1991) ήταν ηθοποιός, σκηνοθέτης, θιασάρχης και θεωρητικός του θεάτρου, γιος του Μήτσου Μυράτ και της Χρυσούλας Κοτοπούλη (αδελφής της Μαρίκας).

Γεννήθηκε στην Αθήνα (κατά άλλους στο Μπογιάτι, τη σημερινή Άνοιξη Αττικής). Σπούδασε Φιλολογία στο Βερολίνο και θέατρο στη Δραματική Σχολή του μεγάλου Αυστριακού σκηνοθέτη Μαξ Ράινχαρτ, και στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Πρωτοεμφανίστηκε στη σκηνή το 1931 στο θίασο της Κοτοπούλη, όπου και παρέμεινε ως το 1947. Από το 1947 μέχρι το 1950 ήταν πρωταγωνιστής του Εθνικού Θεάτρου, από το 1951 μέχρι το 1956 Καλλιτεχνικός Διευθυντής στο Θέατρο Κοτοπούλη – ΡΕΞ, ενώ από το 1957 διηύθυνε δικό του θίασο.

Για μια ενδιάμεση τριετία (1947 – 1950) έπαιξε στο Εθνικό Θέατρο («Συρανό ντε Μπερζεράκ», «Το ημέρωμα της Στρίγγλας», «Ορέστεια») όπου και ερμήνευσε τον Ορέστη με Κλυταιμνήστρα την Κοτοπούλη και σκηνοθέτη τον Ροντήρη, το 1949). Στο ΡΕΞ ο Μυράτ σκηνοθέτησε και πρωταγωνίστησε στην «Άννα των χιλίων ημερών» (με τη Μελίνα Μερκούρη), στον «Κορυδαλλό» του Ζαν Ανούιγ, στο «Η βασίλισσα και οι επαναστάτες» του Ούγκο Μπέττι, στο «Ρέκβιεμ για μια μοναχή» του Ουίλιαμ Φώκνερ, στη «Λυσσασμένη γάτα» του Τένεσι Ουίλιαμς, στον «Μάκβεθ» του Σαίξπηρ.

Συνεργάστηκε με πολύ σημαντικούς πρωταγωνιστές (Άννα Συνοδινού, Ντίνος Ηλιόπουλος, Βασίλης Διαμαντόπουλος, Μάνος Κατράκης, Χρήστος Τσαγανέας), ενώ το 1957 ίδρυσε, μαζί με τη σύζυγό του Βούλα Ζουμπουλάκη, προσωπικό θίασο και στεγάστηκαν (ως το θάνατό του) στο Θέατρο Αθηνών της οδού Βουκουρεστίου. Εκεί ανέβασε και έπαιξε Πιραντέλο («Απόψε αυτοσχεδιάζουμε», «Να ντύσουμε τους γυμνούς»), Μπρεχτ («Αγία Ιωάννα των σφαγείων»), έργα του Σόμερσετ Μομ, της Δάφνης ντι Μοριέ, την «Εκάβη» του Ευριπίδη και την «Αντιγόνη» του Σοφοκλή και πολλά άλλα. Για πάρα πολλά χρόνια διετέλεσε καθηγητής στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου και Διευθυντής του Ωδείου Αθηνών.

Ο Δημήτρης Μυράτ υπήρξε πολύ σημαντικός πνευματικός άνθρωπος, λόγιος, με βαθύτατη κουλτούρα και γλωσσική παιδεία, γνώστης της λατινικής γλώσσας και παρουσιάζει πλούσιο συγγραφικό έργο:

• Ξεφυλλίζοντας τα αρχαία κείμενα(1970)
• Ο καλός άνθρωπος του Άουγκσμπουργκ(1970)
• Αγωγή του λόγου(1979)
• Κριτική βιογραφία για το έργο του Μπέρτολτ Μπρεχτ, ενώ μετέφρασε ακόμη το «Μικρό Όργανο για το θέατρο», σημαντικό θεωρητικό κείμενο του Γερμανού αυτού δραματουργού.

Τέλος, μετέφρασε πολλά από τα έργα που σκηνοθέτησε και πρωταγωνίστησε.

***

Δημήτρης Μυράτ: …ανέσυρα τη «Ζωή μου» και τους την έδωσα

Βρισκόμαστε στην Πόλη με το θίασο Μαρίκας-Κυβέλης το 1934, μαζί με το ζεύγος Τσαγανέα, όταν ξαφνικά παρουσιάστηκε στα παρασκήνια ο Γιώργος Βιτσώρης. Τον στριμώξαμε σ’ ένα καμαρίνι με τον Τσαγανέα και με το τσιγκέλι τού αποσπάσαμε την ομολογία πως ήρθε να δει τον αρχηγό του που κρυβότανε στην Πρίγκηπο κι έφευγε το άλλο βράδυ.

Πέσαμε στα πόδια του. Ο Χρήστος ήταν οργανωμένος τροτσκιστής, εγώ όχι, αλλά ο Βιτσώρης γνώριζε τον απέραντο θαυμασμό μου για τον μεγάλο άνδρα και το κύριο προσόν του χαρακτήρα μου -δεν ξέρω δα αν έχω κι άλλα;- είναι η μπέσα’ ίσως επειδή ρέει πολύ αρβανίτικο αίμα στις φλέβες μου. Τον παρακαλέσαμε να μας πάρει μαζί του. Τελικά πείσθηκε, αφού πρώτα του δώσαμε το λόγο μας πως δεν θα μας ξεφύγει κουβέντα, ακόμα και στους πιο δικούς μας. Θα συναντιόμαστε χαράματα την άλλη μέρα στην προκυμαία του Γαλατά. Δεν έκλεισα μάτι όλη νύχτα. Η σκέψη πως θα συναντούσα μιαν από τις μεγαλύτερες φυσιογνωμίες του αιώνα, μου ‘φέρνε χτυποκάρδι να μου σπάσει την καρδιά. Λίγα γραπτά του, είχα διαβάσει σε ελληνικές μεταφράσεις, την Προδομένη Επανάσταση, μια έξοχη μονογραφία του Λένιν, μερικά άρθρα, και είχα θαυμάσει τη σαφήνεια με την οποία εξέθετε τις ιδέες του και την εμβρίθεια των κειμένων του. Στη διάρκεια του αμυντικού πολέμου των Μπολσεβίκων, ζήτησε να του στείλουν απ’ τη Μόσχα στο Κόκκινο Τραίνο τα άπαντα του Αισχύλου, για να ξεκουράζει το κουρασμένο του μυαλό μόλις είχε λίγον καιρό!

Σχεδόν πριν φέξει βρεθήκαμε στην προκυμαία με τον Τσαγανέα. Στην καθορισμένη ώρα εμφανίστηκε ο Βιτσώρης μέσα στο σύθαμπο της αυγής και μας δήλωσε ταραγμένος πως η επίσκεψη πρέπει να ματαιωθεί. «Αν τύχει και γίνει καμιά απόπειρα τις επόμενες μέρες της επίσκεψής σας, θα μπείτε στον κατάλογο των υπόπτων. Και τότε δεν την γλυτώνετε. Ήταν επιπόλαιη η υπόσχεση που σας έδωσα». Καταλάβαμε. Αναμετρήσαμε τον κίνδυνο και τρομάξαμε. Όχι μόνο για μας, αλλά και για τον ίδιο τον Βιτσώρη. Τον ξεπροβοδίσαμε λυπημένο μέχρι το παποράκι, χάνοντας μια μοναδική εμπειρία στη ζωή μας. Δεν ξαναείδα τον Βιτσώρη. Έμαθα πως στον πόλεμο βρέθηκε στο Παρίσι και πιάστηκε απ’ την Γκεστάπο. Πέθανε στις φυλακές, απ’ την καλοπέραση φαντάζομαι. Οι φουκαράδες οι τροτσκιστές από παντού χτυπιόντουσαν!

Τα χρόνια πέρασαν. Κάποιο απογεματάκι εμφανίστηκε η Νίτσα Τσαγανέα στο σπίτι μας στα Πατήσια μ’ ένα παλικάρι καμιά εικοσιπενταριά χρονώ, που κρατούσε αγκαλιά ένα μεγάλο βιβλίο τυλιγμένο σ’ εφημερίδες. Κλειστήκαμε στο γραφείο του πατέρα μου και η Νίτσα μού σύστησε τον νέο: «Ο Δήμος». «Δήμος τι;» ρώτησα. Έγινε μια μικρή παύση και η Νίτσα επανέλαβε με νόημα: «Ο Δήμος». Κατάλαβα.Ήταν το ψευδώνυμο της παρανομίας. Ο Δήμος ξετύλιξε απ’ τις εφημερίδες το βιβλίο και μου το ‘δωσε. Ήταν η αυτοβιογραφία του Τρότσκυ Η ζωή μου, σε αγγλική μετάφραση. Μου εξήγησε το σκοπό της επίσκεψής του. Το κόμμα, το τροτσκιστικό, με παρακαλεί να μεταφράσω ένα πολυσέλιδο κεφάλαιο που μου είχαν σημαδέψει. Δέχτηκα πρόθυμα και ρίχτηκα στη δουλειά, διαβάζοντας ταυτόχρονα το αφάνταστα ενδιαφέρον βιβλίο.

Ήρθε ξαφνικά η 4η Αυγούστου και όλα άλλαξαν. Άργησα να μάθω πως ο Δήμος πιάστηκε απ’ τους πρώτους και κάπου τον πήγανε, στην Ακροναυπλία ή στο Καλπάκι, άλλη μια επιβεβαίωση της ανέντιμης συκοφαντίας πως οι τροτσκιστές ήταν στην υπηρεσία της Γενικής Ασφάλειας. Φαντάζομαι την κατάπληξη των φανατικών σταλινικών, όταν αποκαλύφθηκε, μετά το θάνατο του, φυσικά, πως ο Στάλιν είχε διατελέσει για ένα μικρό διάστημα, πριν από την επανάσταση, έμμισθο όργανο της Οχράνα, της μυστικής τσαρικής αστυνομίας!

Πέρασαν τα χρόνια της Κατοχής. Και σαν ήρθε η Απελευθέρωση, με πληροφόρησαν οι Τσαγανέηδες -παίζαμε πάντα στον ίδιο θίασο με το εξαίρετο θεατρικό ζευγάρι- πως ο Δήμος βγήκε απ’ τίς φυλακές και θα ‘ρθουνε μιαν απ’ αυτές τις μέρες να παραλάβουνε το βιβλίο και τη μετάφραση, πού είχα βέβαια από καιρό έτοιμη. Καλώς να ‘ρθούν. Όμως σε λίγες μέρες οι καλοί φίλοι, μου ‘φεραν τα θλιβερά μαντάτα. Ο Δήμος, με την αποχώρηση των Γερμανών, βρέθηκε πάλι λεύτερος και γύρισε στους γονιούς του που τον είχανε ξεγράψει, στο Περιστέρι. Κάηκε το πελεκούδι στη γειτονιά εκείνο το βράδυ. Συγγενείς και φίλοι μαζεύτηκαν στο φτωχικό σπιτάκι να γιορτάσουνε το γυρισμό του νεκραναστημένου. Και τα χαράματα, σαν είχαν όλα καταλαγιάσει μπήκαν στο σπίτι κάτι λεβέντες της ΟΠΛΑ, άρπαξαν τον Δήμο που έκανε εννιά χρόνια στα μπουντρούμια για τις μαρξιστικές του πεποιθήσεις, τον πήγανε σε κάποια χωματερή και τον σφάξανε!

Πέρασαν πάλι τα xρόνια. Κι όσο μεγαλώνεις, περνάνε ακόμα πιο γρήγορα. Ένα βραδινό ήρθαν στα Πατήσια και με ζήτησαν δυο παλικάρια. Είxαμε τότε κυβέρνηση Πλαστήρα. «Ήρθαμε να σας παρακαλέσουμε να μας επιστρέψετε το βιβλίο που σας είxε δώσει ο Δήμος. Ερxόμαστε απ’ το κόμμα» (εννοούσαν το τροτσκιστικό). Άρxισε τότε μια ατέλειωτη συζήτηση. Έλεγα πως ύστερα από τόσα xρόνια το βιβλίο είxε περιέλθει στην ιδιοκτησία μου, πως δεν έβλεπα στα χέρια τους καμιά εξουσιοδότηση, κι αυτοί ανέπτυσσαν τα δικά τους επιxειρήματα, που έφτασαν να γίνουν ελαφρώς προσβλητικά, οπόταν, ξαφνικά, ο ένας απ’ τους δύο άλλαξε τακτική: «Εντάξει, θα σας πούμε κάτι που εμείς δεν το πιστεύουμε, αλλά σεις, απ’ όσα έxουμε ακούσει, ανήκετε στην ιδανιστική φιλοσοφία και το πιστεύετε. Νομίζετε πως η ψυxή του Δήμου θα είναι ευxαριστημένη με την πράξη σας; Να κατακρατάτε ένα βιβλίο που ανήκει νόμιμα στο κόμμα για το οποίο έδωσε τη ζωή του;»

Δάκρυα πλημμύρισαν τα μάτια μου. Η αγάπη μου στο βιβλίο με μετέβαλε σε κοινό κλέφτη. Τους άφησα εκεί που στεκόντουσαν, πήγα στη βιβλιοθήκη, ανέσυρα τη Ζωή μου, γύρισα και τους την έδωσα. Μου είχαν βρει την αχίλλειο πτέρνα μου!

• Το αυτοβιογραφικό κείμενο είναι από το βιβλίο Δημήτρης Μυράτ «Οψέ οι μύλοι των θεών», εκδόσεις Καστανιώτη, 1998.

The following two tabs change content below.

• Bio
• Latest Posts

dromena

Latest posts by dromena (see all)

• Κυκλοφορεί σε μετάφραση του Καθηγητή Βάιου Λιαπή το βιβλίο «Το Αρχαίο Θέατρο μέσα από τις Πηγές» - 14 Νοεμβρίου, 2024
• ΣΕΛΙΔΕΣ ΑΠΟ ΤΟ ΑΡΧΕΙΟ ΜΑΣ : Η Αυλή των Θαυμάτων (3) - 11 Νοεμβρίου, 2024
• ΣΕΛΙΔΕΣ ΑΠΟ ΤΟ ΑΡΧΕΙΟ ΜΑΣ : Η Αυλή των Θαυμάτων (2) - 10 Νοεμβρίου, 2024
• ΣΕΛΙΔΕΣ ΑΠΟ ΤΟ ΑΡΧΕΙΟ ΜΑΣ : Η Αυλή των Θαυμάτων (1) - 10 Νοεμβρίου, 2024
• Θέατρο του λαού: Ο Καραγκιόζης, η ιστορία του, η σημασία του - 27 Απριλίου, 2024