Τίρσο ντε Μολίνα : Ο δραματουργός με το άσπρο ράσο > ΔΡΩΜΕΝΑ > Τίρσο ντε Μολίνα : Ο δραματουργός με το άσπρο ράσο
Τίρσο ντε Μολίνα : Ο δραματουργός με το άσπρο ράσο

Τίρσο ντε Μολίνα : Ο δραματουργός με το άσπρο ράσο

dromena
Μοιράσου το!

Ο Τίρσο ντε Μολίνα, ένας από τους τρεις κορυφαίους – μαζί με τον Λόπε ντε Βέγα και τον Καλντερόν – δραματικούς ποιητές του Ισπανικού “Χρυσού αιώνα”, ήταν εδώ κι εκατό ακόμα χρόνια μορφή σχεδόν άγνωστη. Όχι πως έργα του δεν είχαν επιζήσει. Αλλά τα περιστατικά της ζωής του, η διαδρομή της, ό,τι τον αφορούσε ως πρόσωπο, όλα βυθίζονταν στη σκιά. Ο Τίρσο ντε Μολίνα, φιλολογικό ψευδώνυμο του Γαβριήλ Τελλιέθ, απόμεινε ένας μοναχός-συγγραφέας τού 17ου αιώνα με ανεξακρίβωτη ταυτότητα. Ό,τι αναφερόταν σ’ αυτόν, είχε περισσότερη σχέση με το θρύλο παρά με την ιστορία.

Από τότε ώς σήμερα, διάφορες έρευνες σε κάθε λογής πηγές και αρχεία, κατόρθωσαν να φωτίσουν κάπως το πρόσωπο αυτό του ιερωμένου και ποιητή, χωρίς όμως και ν’ αποκαταστήσουν τα στοιχεία μιας βιογραφίας του απόλυτα ικανοποιητικής. Τα κυριότερα ερωτήματα που απομένουν αναπάντητα είναι όσα αναφέρονται στην καταγωγή του, στην παιδική και στην εφηβική του ηλικία. Πραγματικά: κάποιο μυστήριο φαίνεται να τυλίγει τη γέννησή του. Τίνος ήταν παιδί; Εξώγαμο μήπως κάποιου αριστοκράτη; Μια επίσημη εγγραφή στο ληξιαρχικό της εκκλησίας San Gines της Μαδρίτης, που βρέθηκε στα τέλη του περασμένου αιώνα, παρουσιάζει τον μετέπειτα Τίρσο ντε Μολίνα να έχει βαφτιστεί Μάρτη του 1584. Γεννημένος από κάποια Γκράθια Χουλιάνα, αναγράφεται ως “αγνώστου πατρός”. Στο περιθώριο όμως της εγγραφής αυτής, υπήρχε μια προσθήκη, που κάποιο χέρι την είχε σβήσει από πάνω, και που άφηνε να εννοηθεί ότι ο νεοφώτιστος ήτανε γιος του Δον Χουάν Τελλιέθ Χιρόν, δούκα της Οσσούνα.

Νεότερες έρευνες έχουν φέρει στο φως δυο στοιχεία πολύ πιο εξακριβωμένα για το πρόσωπο του Τίρσο ντε Μολίνα. Το ένα είναι ένα διαβατήριο που του χορηγήθηκε στα 1616, από το Συμβούλιο των Ινδιών, και που τον εξουσιοδοτούσε να ξεκινήσει, μαζί με άλλους έξι καλογέρους του τάγματός του, για τον Άγιο Δομήνικο. Το δεύτερο μια ένορκη διακήρυξη του συγγραφέα-μοναχού προς την Ιερή Εξέταση. Από το πρώτο, βγαίνει το συμπέρασμα πως ο Τίρσο ντε Μολίνα – ο αδελφός Γαβριήλ Τελλιέθ, όπως τον λέει το κείμενο – α ν ήταν τριαντατριών χρονών στα 1616, θα πει πως είχε γεννηθεί στα 1638 ήταν πενηνταεφτά χρονών, θα πρέπει να είχε γεννηθεί στα 1581. Συμπέρασμα: Ούτε καν για το πότε ακριβώς γεννήθηκε ο Τίρσο ντε Μολίνα μπορούμε να είμαστε βέβαιοι…

Κι όμως, παράδοξη τύχη! Έχουμε το πορτραίτο του. Αντίγραφο από πρωτότυπο χαμένο τον παρουσιάζει ντυμένον στο άσπρο του το ράσο, με πρόσωπο μακρουλό, μύτη ελαφρά γερακωτή, βλέμμα θερμό, γνήσια ισπανικό, χαμηλωμένο, ένα χαμόγελο που αχνογράφεται γύρω στα χείλη του, αριστοκρατικά ειρωνικό, κρυφό και μακρόθυμο. Κι άλλο του πορτραίτο βρέθηκε πριν από λίγα χρόνια στον Άγιο Δομήνικο. Από την παραβολή των δυο βγαίνει το συμπέρασμα πως πρόκειται χωρίς άλλο για το ίδιο πρόσωπο. Αν δεν ξέρουμε από πού ακριβώς κρατούσε ο “αδελφός Γαβριήλ Τελλιέθ”, ξέρουμε πώς ακριβώς ήταν.

Λένε πως η άρνηση εκείνου που ήταν ο πατέρας του να τον αναγνωρίσει, του προκάλεσε ένα τραύμα που έμεινε ανεπούλωτο. Μέσα στο έργο του βρίσκονται, πραγματικά, υπαινιγμοί δηκτικότητοι εναντίον της περήφανης οικογένειας των Οσσούνα, που είχε δώσει τότε έναν αντιβασιλέα της Σικελίας, τον μεγάλο δούκα Πέντρο Τελλιέθ Χιρόν, ετεροθαλή αδερφό τού Τίρσο ντε Μολίνα. Ακόμα και στην Ιστορία τού τάγματος του Ελέους, που θα συγγράψει αργότερα ο συγγραφέας-μοναχός, βρίσκονται τέτοιοι υπαινιγμοί. Κατά την προσωπική του μαρτυρία στον πρόλογο ενός θεατρικού έργου του, ο Τίρσο ντε Μολίνα σπούδασε στο Πανεπιστήμιο του Αλκάλα. Στα 1600 τον βρίσκουμε στο μοναστήρι τού San Antolin, στη Γουαδαλαχάρα, νεοφώτιστο. Είχε υποστεί τη μοναχική κουρά στη Μαδρίτη και ανήκε στο Τάγμα του Ελέους, το αφιερωμένο στην εξαγορά αιχμαλώτων. Έμεινε δυο χρόνια στον Άγιο Δομήνικο, μέλος μιας από τις αποστολές που είχαν αναλάβει τη θρησκευτική διοργάνωση του Νέου Κόσμου, κι έδωσε εκεί μαθήματα θεολογίας. Δέκα όμως χρόνια πριν, στα 1606, είχε κιόλας παρουσιάσει το πρώτο του θεατρικό έργο το Amar por sanas. Με την επιστροφή του στην Ισπανία, θα συνεχίσει την καλλιτεχνική, πλάι στην εκκλησιαστική, σταδιοδρομία του.

Έχουν πολλά γράψει για τη φιλία τού Τίρσο ντε Μολίνα με τον Λόπε ντε Βέγα, τον μεγάλο του ομότεχνο. Φαίνεται πως είχαν συναντηθεί, συνδεθεί, στο Τολέδο. Από εκεί και πέρα, να υποθέσει κανένας, όπως υποστηρίχθηκε, πως η γνωριμία αυτή στάθηκε το αποφασιστικό κίνητρο για τη συγγραφική σταδιοδρομία τού Τίρσο ντε Μολίνα, είναι παράτολμο. Ένα μπορεί να θεωρηθεί αξιοσημείωτο: Ότι κατά το προηγούμενο του χαλκέντερου Λόπε, ο Τίρτσο ντε Μολίνα στάθηκε κι αυτός πολυγραφότατος. Ισχυρίζεται ο ίδιος ότι, σε δεκατέσσερα χρόνια, έγραψε τριακόσια έργα. Ακριβώς πόσα ήταν δεν το ξέρουμε· το βέβαιο είναι ότι έφτασαν ίσαμ’ εμάς γύρω στα ογδονταπέντε, με περισσότερο ή λιγότερο εξακριβωμένη πατρότητα. Αλλά κι ο θαυμασμός τού συγγραφέα τού Δον Χιλ για τον Λόπε ντε Βέγα δεν επιδέχεται αμφισβήτηση. Το ξέρουμε από προσωπική του μαρτυρία στο βιβλίο του Cigarrales de Toledo (Οι Αγροικίες του Τολέδου): “Ισχυρίζομαι – γράφει – ότι αν στην Ελλάδα το κύρος του Αισχύλου και του Ευριπίδη (όπως και στους Λατίνους τού Σενέκα και του Τερέντιου) είναι αρκετό για να καθιερώσει τους νόμους που έθεσαν αυτοί οι Δάσκαλοι και που τώρα τόσο έντονα προβάλλονται, η υπεροχή τού Ισπανού μας Λόπε ντε Βέγα κάνει τις τελειοποιήσεις που εκείνος επέφερε και στα δυο είδη έργων – εννοεί την τραγωδία και την κωμωδία – τόσο φανερές ώστε η αυθεντία του, όπως εκδηλώνεται σ’ αυτές τις τελειοποιήσεις, να μπορεί να δικαιολογήσει την αναθεώρηση αυτών των νόμων”.

Και ναι μεν ο ισχυρισμός του Τίρσο ντε Μολίνα, σ’ ό,τι αφορά τη θεωρία του Δραματικού Είδους, πρέπει να θεωρηθεί εντελώς σχετικός, υπαγορευμένος στενά από τις αντιλήψεις της χώρας του και του καιρού του, η προσήλωσή του όμως στην αισθητική της “κωμέδιας”, όπως την είχε αποκρυσταλλώσει η μεγαλοφυΐα του Λόπε ντε Βέγα, έχει μια σημασία καθαυτό ιστορική.
Τη ζωή του φαίνεται να την πέρασε ανάμεσα στη Γουαδαλαχάρα, το Τολέδο, το Τρουχίλλιο, τη Μαδρίτη και τη Σόρια. Οι δυο όψεις του, η θεατρική και η μοναστική, τόσο πολύ συγχέονται που δύσκολα κανένας μπορεί ν’ αποκαταστήσει τον ξέχωρο ειρμό της καθεμιάς τους. Ποια τον αντιπροσώπευε περισσότερο; Δεν το ξέρουμε κ’ ίσως δεν θα το μάθουμε ποτέ. Γιατί, αν εξαιρέσει κανένας δυο κυρίως έργα του, εμφορημένα από θρησκευτική σκέψη, στ’ άλλα του εμφανίζεται τόσο εγκόσμιος και μαζί τόσο αληθινός, τόσο γνώστης των ανθρώπων και προπάντων της γυναίκειας ψυχολογίας, τόσο συνεπαρμένος ώρες-ώρες από εκείνο που αποκαλούμε “σκηνικό παιχνίδι” ώστε να τον φανταζόμαστε να ζει μια ζωή διπλή, εσωτερικά τουλάχιστον, πράγμα που επιτείνει βέβαια το προβληματικό ενδιαφέρον της μορφής του.

Τα αρχεία του Τολέδου αναφέρουν ότι το καλοκαίρι του 1615 ο θίασος του Πέντρο ντε Βαλντές έπαιζε στο Meson de la frura τον Δον Χιλ με το πράσινο παντελόνι. Φαίνεται πως ο συγγραφέας ήταν παρών σ’ αυτή την παράσταση. Το ρόλο της ηρωίδας τού έργου τον κρατούσε η Χερόνιμα, μια ηθοποιός άσχημη, ερωμένη τού Λόπε ντε Βέγα. Αυτό δεν εμπόδισε τον τελευταίο τούτον να σαρκάσει την κακή τύχη του συναδέλφου του και θαυμαστή του. Αδυσώπητος ήταν ο μέγας Λόπε, στους έρωτές του όπως και στις φιλίες του…

Στα 1629 έπαιρνε μέρος σε φιλολογικό διαγωνισμό που οργανώθηκε στη Σαλαμάνκα. Αν όμως η καλλιτεχνική του σταδιοδρομία ήταν απρόσκοπτη, δεν συνέβαινε το ίδιο και με τη θρησκευτική, όπου οι μεταππτώσεις γίνονταν όλο και πιο απότομες. Γενικός χρονογράφος του Τάγματος του Ελέους στα 1632, συλλαμβάνεται στα 1640 και καταδικάζεται σ’ απομόνωση στο μοναστήρι τής Κονένκας, κατά το διάστημα του πολέμου ανάμεσα στους επαναστατημένους Καταλανούς, υποστηριγμένους από τους Γάλλους, και τον ισπανικό στρατό. Στα 1643 εκλέγεται ηγούμενος του μοναστηριού της Σόρια. Και τελειώνει τις ημέρες του στο Αλμαθάν, το Φεβρουάριο του 1648.

Είχε προλάβει στο μεταξύ να δημιουργήσει – αν και σε πρόπλασμα – ένα από τα ενδοξότερα πρόσωπα της παγκόσμιας λογοτεχνίας: τον Δον Ζουάν. Είναι ο ήρωας του δραματικού έργου Ο πλανευτής της Σεβίλλης (El burlador de Sevilla). Και είχε γράψει κωμωδίες χαρακτήρων, πλοκής, δράματα ιδεών, είχε καλλιεργήσει όλα τα γνωστά στον καιρό του θεατρικά είδη. Ήταν ένας από τους κορυφαίους μιας από τις τρεις μεγαλύτερες ώρες του Θεάτρου.

____________________________

Από το έντυπο πρόγραμμα της παράστασης Δον Χουάν ο απατεώνας της Σεβίλλης (1989). Εθνικό Θέατρο: Κεντρική Σκηνή, 16/03/1989 – 23/04/1989. Μετάφραση: Λεωνίδας Καρατζάς, δραματουργική επεξεργασία & σκηνοθεσία: Γιάννης Χουβαρδάς, σκηνικά-κοστούμια Διονύσης Φωτόπουλος και μουσική: Γιώργος Κουρουπός.


Μοιράσου το!
ΔΡΩΜΕΝΑ ΜΕΛΕΤΕΣ-ΑΡΘΡΑ

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *

ΙΣΩΣ ΣΑΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΕΙ

© dromena.net All rights reserved. | Developed by Δυτικός Άνεμος