ΑΦΡΟΔΙΤΗ ΓΡΑΜΜΕΛΗ

Τις περισσότερες ώρες της ημέρας βρίσκεται στο γραφείο του Υπογείου του Θεάτρου Τέχνης. «Είμαι κάθε ημέρα εδώ, περισσότερο απ’ ό,τι στο σπίτι μου». Τα πάντα θυμίζουν ότι σε αυτό το Υπόγειο σχεδόν τίποτε δεν έχει αλλάξει… Ακόμη και οι μικρές λεπτομέρειες της τεχνολογικής εξέλιξης αφομοιώνονται με τρόπο μαγικό εδώ μέσα: το μικρό mouse pad μπροστά στον υπολογιστή εικονίζει τον «Μικρό πρίγκιπα»… Για τον Γιώργο Λαζάνη η ζωή και το θέατρο ταυτίζονται, και παρά τον καταιγισμό παραστάσεων στη θεατρική Αθήνα προτιμά να ανεβάζει έργα που εδώ και χρόνια ­ άδικα, όπως υποστηρίζει ­ συνιστούν την ετικέτα του «μη εμπορικού» για το Θέατρο Τέχνης. Αρνείται να παίξει με τους όρους της τηλεόρασης και πιστεύει στις νέες θεατρικές δυνάμεις και στο ελληνικό έργο. Παρά το μεγάλο οικονομικό χρέος που αντιμετωπίζει το θέατρο, ονειρεύεται και οραματίζεται ρόλους και ένα καλύτερο μέλλον για το Υπόγειο του Καρόλου Κουν.

• ­ Ποιοι ήταν οι λόγοι για τους οποίους επιλέξατε να ανεβάσετε τη «Δυτική Αποβάθρα»;

«Πρώτα απ’ όλα το γεγονός ότι συγγραφέας του έργου ήταν ο Κολτές. Πιστεύω ότι μετά τον Μπέκετ, ο οποίος είχε βάλει μια τελεία στο θέατρο, έρχεται αυτός ο σπουδαίος συγγραφέας του θεάτρου. Μιλάει για την παγκοσμιοποίηση εμμέσως, ασχολείται με ανθρώπους του περιθωρίου οι οποίοι έχουν ανακατευτεί με το μη περιθώριο. Ολα αυτά είναι πράγματα τα οποία τα ζούμε καθημερινά. Η «Δυτική Αποβάθρα» είναι σχεδόν μια τραγωδία. Εγώ το παρομοιάζω με τραγωδία του Ευριπίδη με χιούμορ και χωρίς χάπι εντ, με τεχνοτροπία πολύ ωραία και λόγο ποιητικό, χωρίς αγοραία στοιχεία. Ολα αυτά με ερέθισαν για να ανεβάσω αυτή την παράσταση. Επειτα βλέπω και τι γίνεται γύρω μας και νομίζω ότι πρέπει να γίνουμε πιο επιλεκτικοί…».

• Εννοείτε ότι το ρεπερτόριο των σημερινών θεάτρων είναι κακό;

«Οπως θέλετε πάρτε το… Είτε για όλους είτε για εμάς. Εννοώ ότι πρέπει να γίνουμε πιο επιλεκτικοί. Γιατί βλέπουμε πολλά σκουπίδια, η αισθητική μας έχει πάει πολύ πίσω και προσπαθούμε να γίνουμε ανταγωνιστές της τηλεόρασης. Η τηλεόραση προσπαθεί να κάνει τη δουλειά της. Δεν την κατηγορώ. Αυτά είναι τα μέσα της και αυτοί είναι οι στόχοι της. Δεν μπορεί όμως να μιμούμαστε όλοι την τηλεόραση!».

• ­ Εκτός από την τηλεόραση, ποιος άλλος κατά τη γνώμη σας είναι «εχθρός» του θεάτρου;

«Νομίζω ότι φταίνε πολλά, αλλά δεν μπορούμε να το εντοπίσουμε κάπου συγκεκριμένα. Από την πολιτική απέναντι στο θέατρο ως και τους ίδιους τους ανθρώπους του θεάτρου οι οποίοι θέλουν να είναι μέσα σε όλα: στον κινηματογράφο, στην τηλεόραση και στο θέατρο. Αυτό δεν μπορεί να γίνει. Εδώ κατέληξε να είναι τελευταία δουλειά το θέατρο. Παρεμπιπτόντως το κάνουν. Αυτό είναι λυπηρό. Σίγουρα υπάρχουν ανάγκες αλλά υπάρχει και ένας εύκολος πλουτισμός, δεν είναι μόνο οι ανάγκες το κίνητρο. Πρέπει να κατεβάσουμε τους τόνους και να ανεβάσουμε τον πήχη».

• Τα τελευταία χρόνια καταλογίζεται στο Θέατρο Τέχνης ότι έχει ένα συντηρητικό ρεπερτόριο και δεν υπάρχει η ζητούμενη ανανέωση που υπήρχε κάποτε;

«Εννοείτε ανανέωση πιο μεγάλη και από τον Κολτές;».

• Μην επικεντρώνετε σε αυτό. Συνολικότερα…

«Οταν ανεβάζουμε τον Λιρ με έναν δικό μας τρόπο… τις «Τρεις αδελφές» με μια άλλη πρόταση, ποιος είναι ο συντηρητισμός; Μιλάω για εμένα πάντοτε…».

• Ισχύει όμως κάτι τέτοιο σε ό,τι αφορά τα νέα έργα ελλήνων συγγραφέων; Κάποτε το Θέατρο Τέχνης υπήρξε πρωτοπόρο…

«Εχουμε ανεβάσει πάρα πολλά έργα και ως πρόπερσι το ένα από τα δύο θέατρα ανέβαζε ένα νεοελληνικό έργο. Αφήνουμε και ένα διάστημα να παιχθεί και κάτι άλλο. Οχι ότι δεν το έχω πάντοτε μέσα στις προτεραιότητές μου».

• Υπάρχει ωστόσο ικανοποιητική παραγωγή νέων ελληνικών έργων κατά τη γνώμη σας;

«Οι έλληνες νεότεροι συγγραφείς μπορεί να υπάρχουν, αλλά ποιος ασχολείται με αυτούς; Δεν ασχολείται κανείς, γιατί αυτό προϋποθέτει να έχει κανείς μια επιχείρηση. Με τον Κουν το υποστηρίξαμε πάρα πολύ το ελληνικό έργο. Οχι πάντοτε προς όφελός μας. Επειδή είμαστε πολύ χρεωμένοι, τώρα δεν μπορώ να ρισκάρω σε νέους. Πιστεύω όμως ότι υπάρχουν νέοι και ότι είναι καλοί, αλλά δυστυχώς εγώ τώρα δεν μπορώ να ασχοληθώ».

• Αναφερθήκατε στο χρέος και στην οικονομική κατάσταση… Μήπως οδεύουμε προς κάποια λύση;

«Από κρατικής πλευράς δεν υπάρχει καμία εξέλιξη θετική… Δεν ξέρω τι θα γίνει με την αλλαγή του υπουργού».

• Για κάθε παράσταση που κάνετε συνδιαλέγεστε με τον Κάρολο Κουν;

«Ο Κουν είναι πάντοτε στο μυαλό μου, αλλά βεβαίως οι καιροί περνούν, τα πράγματα αλλάζουν, το ίδιο και οι αισθητικές. Υπάρχουν και τα προβλήματα τα οικονομικά. Επιπλέον ξέρω ότι ο Κουν κάθε τόσο άλλαζε και εκείνος. Ολα αυτά τα λαμβάνω υπόψη μου».

• Τα τελευταία χρόνια δουλεύετε στο Υπόγειο και ο Μίμης Κουγιουμτζής στη Φρυνίχου. Σε ποιον βαθμό πορεύεστε μαζί;

«Εχουμε δύο σκηνές, έτσι τις παραλάβαμε, αλλά είμαστε δύο άνθρωποι που μπορεί να είμαστε και εντελώς διαφορετικοί. Αλλα πιστεύει ο ένας και άλλα ο άλλος. Οσο μπορούμε να συγκλίνουμε, το κάνουμε».

• ­Ποια είναι τα μελλοντικά σχέδιά σας;

«Η «Δυτική Αποβάθρα» σταματά τον Ιανουάριο και στη συνέχεια ο Μίμης θα ανεβάσει την «Πολιορκία του Λένινγκραντ» με τη Ρένη Πιττακή και την Μπέττυ Αρβανίτη. Εγώ δεν θα κάνω κάτι στη συνέχεια».

• Αυτό σημαίνει ότι ο Μίμης Κουγιουμτζής θα είναι και του χρόνου στο Υπόγειο;

«Αυτό δεν το ξέρω. Εξαρτάται από τα έργα που θα επιλέξουμε».

• ­ Ποιος είναι ο προγραμματισμός σας για την Επίδαυρο;

«Εμείς έχουμε δώσει ως πρόταση τη «Λυσιστράτη» και ο κ. Κούκος, με πολύ καλή διάθεση, μας είπε: «Ελάτε να το συζητήσουμε»».

• Οι «Πέρσες» πόσο ανταποκρίθηκαν στις προσδοκίες σας;

«Σε μεγάλο βαθμό. Ηταν σημαντικό για τη νέα γενιά να γνωρίσει τον Κουν. Τώρα πια όμως δεν θα υπάρξει άλλη αναβίωση».

• Πόσο σας τρόμαξε η σύγκριση με την παράσταση του Κουν;

«Εμείς που είμαστε «από μέσα» έχουμε μεγεθύνει τα πράγματα τα παλαιότερα. Εβλεπα ότι το άλλο ήταν καλύτερο… Βέβαια ο κόσμος το βλέπει αλλιώς. Τρόμαζα κάποιες στιγμές και αναρωτιόμουν: «Είναι στο ύψος της παράστασης του Κουν ή δεν είναι; Θα το έβλεπε έτσι εκείνος αν το αναβίωνε;»».

• ­ Ολα αυτά τα χρόνια βασίζεστε πάντοτε σε ένα συγκεκριμένο έμψυχο υλικό…

«Θέατρο χωρίς έναν πυρήνα ηθοποιών που να έχουν την ίδια γλώσσα, την ίδια αισθητική και το ίδιο πάθος δεν γίνεται. Αλλιώς καταλήγεις στο να πάρεις έναν ηθοποιό που θα σου πει: «Θα ‘ρθω, αλλά έχω και κινηματογράφο και τηλεόραση». Το θέατρο συνόλου έχει καθήκον να λειτουργεί με ένα συγκεκριμένο υλικό ανθρώπων».

• ­ Αρνείστε να ανεβάσετε έργα με κριτήριο την εμπορική επιτυχία;

«Δεν νομίζω ότι αρνείται κάποιος την επιτυχία. Το κακό είναι όταν σκέφτεσαι μέσω του κόσμου το έργο. Το σωστό είναι να βλέπεις το έργο και να το κάνεις για τον κόσμο. Τώρα συμβαίνει το αντίθετο: ποιος θα βρει το μυστικό της εμπορικότητας και όχι της ποιότητας. Μόνο διασκέδαση επιδιώκουν να δώσουν. Βάζουν και κάποιες ετικέτες: «Α! το Θέατρο Τέχνης είναι αντιεμπορικό και πού να πάμε εκεί…». Και μέσω αυτών των επιλογών χάνουν την ουσία. Βλέπω καλές παραστάσεις που παίζονται και δεν πάνε γιατί έχουν μια ετικέτα ποιότητας. Σήμερα βέβαια η διαφήμιση ανεβάζει και κατεβάζει…».

• ­ Ποια θα ήταν τα όνειρά σας αν αποδεσμευόσασταν από το χρέος;

«Θα ξανάπαιρνα μερικούς ηθοποιούς από αυτούς που αναγκάστηκαν να φύγουν λόγω οικονομικών δυσκολιών και θα τους έσμιγα με μερικούς νέους για να δημιουργήσω μια γκρούπα με την οποία θα δούλευα για πέντε-έξι χρόνια. Αυτό θα ήταν το καλύτερό μου. Τα υπόλοιπα χρόνια να έχω μια γκρούπα αδελφωμένη και σκεπτόμενη με τον ίδιο τρόπο, να κάνω παραστάσεις που τις έχω στο μυαλό μου».

• ­ Υπάρχει κάποιος ρόλος που δεν έχετε παίξει και θα θέλατε οπωσδήποτε να παίξετε;

«Είναι αμέτρητοι αυτοί που θέλω. Το μόνο που έχω στο μυαλό μου όμως είναι ο «Οιδίποδας επί Κολωνώ»».

Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ, 10 Δεκεμβρίου 2000