Κατίνα Παξινού η τραγωδός

Κατίνα Παξινού η τραγωδός

dromena
Μοιράσου το!

  • ΜΗΝΑΣ ΔΗΜΑΚΗΣ

“…Η κυρία Κατίνα Παξινού είναι μια πολύ μεγάλη τραγωδός. Κανένας ρόλος δεν υπάρχει τόσον απαιτητικός όσον αυτός της Ηλέκτρας του Σοφοκλή. Βρίσκεται στη σκηνή κυριολεκτικά την κάθε στιγμή και πρέπει να μεταδώσει διαδοχικά θλίψη, μίσος, μανία, απελπισία, κολοσσιαία έκπληξη και την έκσταση δίκαιης εκδίκησης, με απροκάλυπτη δύναμη… Ακόμα, η Παξινού διαθέτει ένα δώρο για μια πλαστική ακρίβεια της κίνησης και χειρονομίας, και μια συναρπαστική, ευλύγιστη φωνή. Όλα αυτά τα προσόντα στον υπέρτατο βαθμό, μαζί με μια φυσιογνωμική εκφραστικότητα που της επιτρέπει όχι μόνο ν’ αλλάζει όψεις αλλά να διατηρεί μια κάπως πάγια, κυρίαρχη συγκίνηση στο πρόσωπό της. Υπήρχαν τέτοιες στιγμές, όταν το πρόσωπό της ήταν σαν μια μάσκα, μια μάσκα που αδιάκοπα εναλλάσσονταν. Η εντύπωση ήταν καταπληκτική, και σύγχρονα ωραία, καθώς πρόσθετε μια παράδοξη αξιοπρέπεια σε στυλ Giotto, στα πρωτόγονα πάθη που απεικονίζονταν”.

Παραθέτω εδώ τούτο απόσπασμα κριτικής, δημοσιευμένης στον αγγλικό τύπο, Άγγλου κριτικού (του Desmond MacCarthy, 24.6.1939), για την Ηλέκτρα του Σοφοκλή, στο θέατρο της Επιδαύρου. Χαρακτηρίζει με συντομία και ακρίβεια την ανεπανάληπτη τέχνη της Ελληνίδας τραγωδού, που όλοι όσοι παρακολούθησαν – ολόκληρη η Ελλάδα – επί τόσα χρόνια τις δημιουργίες της στην αττική τραγωδία, βλέπουμε να ζωντανεύει μπροστά μας η δυναμική φιγούρα της. Αυτό το απόσπασμα το παίρνω από το δοκιμιακό βιβλίο “Εμπειρική θεατρική παιδεία” του Αλέξη Μινωτή, όπου το ταλέντο, αυτή τη φορά το συγγραφικό, μαζί με την απέραντη γνώση, τη μικρά πείρα και τη θεατρική σοφία, έδωσαν ένα βιβλίο πολύτιμο στη θεατρική γραμματεία μας. Είναι βιβλίο που ήρθε στην ώρα του να σφραγίσει το τέλος μιας εξαίσιας τροχιάς που διέγραψε ένα καλλιτεχνικό αστέρι, η Παξινού, από τα λαμπρότερα αστέρια που έχει να επιδείξει η θεατρική τέχνη, και στην Ελλάδα και σ’ ολόκληρο τον κόσμο. Γιατί, κατά μαρτυρία του ίδιου του Μινωτή, το βιβλίο αυτό γράφτηκε, ξεκινώντας από ένα υψηλό στόχο, την Κατίνα Παξινού. Δεν έχει σημασία αν εκτείνεται σ’ ένα πλάτος θεατρικά απέραντο θα το έλεγα, καθώς εποπτεύει κορυφώσεις του ανθρώπινου πνεύματος από τον Αισχύλο ώς τον Σαίξπηρ και απ’ όλο το θέατρο, παλαιότερο και νεότερο, ερμηνεύοντας, διαφωτίζοντας, θαυμάζοντας, καταγγέλλοντας, στηλιτεύοντας. Είναι η Κατίνα Παξινού που τον εμπνέει και γράφει και εκθέτει απόψεις, μας ομολογεί ο ίδιος. Το μεγάλο παράδειγμά της του δίνει φτερά για τις υψηλές μετεωρίσεις και στην πράξη (ηθοποιία, σκηνοθεσία) και στο θεωρητικό λόγο (η συγγραφή) που είναι εμπειρικός, όπως τον χαρακτηρίζει ο ίδιος, δηλαδή βιωμένος, διακριβωμένος με παγκόσμιες επιτυχίες, τόσο της Παξινού όσο και του ίδιου.

Μαζί-μαζί βάδισαν στις κορυφές με τους επικίνδυνους γκρεμούς, και με τις διεισδύσεις σε κάποια άδυτα, όπου η ανθρώπινη ύπαρξη αναδημιουργείται, από τους εκλεκτούς, με τον ποιητικό λόγο που τον σαρκώνει η μαγγανεία του ταλέντου, ή παραμένει λειψός, οδηγημένος στα τυφλά, από τους μέτριους και τους ανάξιους, ξαναγυρίζοντας στο άμορφο χάος. Η Κατίνα Παξινού και ο Αλέξης Μινωτής είναι από τους πολύ μεγάλους. Μόνο με την παρουσία τους στον ερμηνευτικό χώρο και κόσμο, μόνο από το γεγονός ότι υπήρχαν και με κανένα άλλο τρόπο, έπαιρναν δύναμη ο ένας από τον άλλο, έπαιρναν βαθιά λυτρωτική ανάσα, δημιουργώντας ερμηνείες αξεπέραστες του παγκόσμιου δραματολογίου.

Η Κατίνα Παξινού δεν ήταν μόνον η καλύτερη ερμηνεύτρια της αρχαίας τραγωδίας, που τής οφείλει τα μέγιστα – μαζί με τη συμβολή και άλλων δυνάμεων ερμηνευτών και σκηνοθετών (Μινωτής – Κουν) – με τις παραστάσεις της Επιδαύρου που τις εθαύμασε η παγκόσμια πνευματική élite, με τις παραστάσεις του Εθνικού Θεάτρου έξω από τα ελληνικά σύνορα. Και φθάνουμε στο σημερινό αποτέλεσμα να βλέπουμε το φθινόπωρο που μας πέρασε να κυριαρχεί στο Παρίσι η ελληνική τραγωδία. Στην Comédie Française είδαμε, μαζί σε μια παράσταση, τον Οιδίποδα Τύραννο και τον επί Κολωνώ να εισέρχονται στο τακτικό δραματολόγιο της διάσημης αυτής εθνικής σκηνής. Και είδαμε επίσης, στη Σορβόνη, στο “Θέατρο των Εθνών”, μια καταπληκτική μοντέρνα παράσταση, που εντυπωσίασε το Παρίσι, ολόκληρη την “Ορέστεια”, ανεβασμένη από τον φημισμένο Ιταλό σκηνοθέτη Λούκα Ρονκόνι. Και σημειώσαμε με υπερηφάνεια στις “Χοηφόρες” την μεγάλη επίδραση της σκηνικής ερμηνείας της Παξινού, στην κορυφαία Ανίτα Λαουρέντσι (όχι στην Κλυταιμνήστρα, όπου η Μαρίζα Φάμπρι δημιούργησε μια προσωπική εκπληκτική ερμηνεία σ’ ολόκληρη την τριλογία, την φορτισμένη από τον σκηνοθέτη με εμβόλιμα, εξωτερικά, μυθικά στοιχεία).

Δεν είναι η Κατίνα Παξινού μόνον τραγωδός, στάθηκε απαράμιλλη και στο νεότερο δράμα. Από τους πολυπληθείς κορυφαίους ρόλους που ερμήνευσε, ας θυμηθούμε για μια στιγμή την Κα Άλβιγκ και την Μπερνάρντα Άλμπα και το κύκνειο άσμα της, τη “Μάνα Κουράγιο” του Μπρεχτ, την χθεσινή ακόμα ερμηνεία της. Δεν γνωρίζω αν είναι πολύ βέβηλο, μα θα εκφράσω την απαρέσκειά μου, σ’ ολόκληρο το απεραντολόγο επικό θέατρο του Μπρεχτ. Ξέρω πολύ καλά πως θαυμάζεται, και προπαντός παίζεται σ’ ολόκληρο τον κόσμο, και αποτελεί περίπου ταμπού για τους περισσότερους. Και σε μας νέοι άνθρωποι του θεάτρου, αληθινά αξιόλογοι, παρακολουθούν και την έσχατη υπόδειξη του συγγραφέα, και αλίμονο στον σκηνοθέτη που δεν την ακολουθεί. Ε! Λοιπόν αυτό έκαμεν η Παξινού! Η ιδιοφυΐα της απέρριψε τις καλλιτεχνικές και ερμηνευτικές συλλήψεις του Μπρεχτ, που θέλει τη Μάνα “πρόσωπο πρόστυχο, γεμάτο ιδιοτέλεια, τέλεια διεφθαρμένο απ’ την κερδοσκοπία του πολέμου που δεν γνοιάζεται αν χάνει τα παιδιά της ή όχι”. Αποδέσμευσε με την τέχνη της την ποίηση και την ανθρωπιά που φωλιάζει βαθιά στην καρδιά της Μάνας. Και έτσι αυτό το περισσολόγο πολεμικό χρονικό, η “Μάνα Κουράγιο”, γίνεται σιγά-σιγά και με το ιερό πάθος τής Παξινού μια αληθινή “καινούργια τραγωδία Νιόβης”, που μέσα από τον κρυφό σπαραγμό και την ερήμωση της Μάνας, μπορούμε να φιλοσοφήσουμε για την ακατάσχετη δύναμη και μάταιη αντοχή που κρύβει ο άνθρωπος μέσα του. Όπως γράφει ο Μινωτής, “άλλο ήθελε ο Μπρεχτ, θεωρητικά, κι άλλο έβγαινε από το έργο, δραματικά”. Η Παξινού εξανθρώπισε τη “Μάνα Κουράγιο” και κατέκτησε άλλη μια φορά, την τελευταία, λίγους μήνες πριν πεθάνει, το ελληνικό κοινό που τη θαύμαζε.

________________

  • “Νέα Εστία”. Αφιέρωμα στην Κατίνα Παξινού. Έτος ΜΖ΄, τόμος 93ος, τεύχος 1097, 15 Μαρτίου 1973
  • Κεντρική φωτογραφία: Η Κατίνα Παξινού στη “Μάνα Κουράγιο”. Αριστερά η Έφη Ροδίτη

Μοιράσου το!
ΔΡΩΜΕΝΑ ΜΕΛΕΤΕΣ-ΑΡΘΡΑ ΞΕΧΑΣΜΕΝΕΣ ΣΕΛΙΔΕΣ

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *

ΙΣΩΣ ΣΑΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΕΙ

© dromena.net All rights reserved. | Developed by Δυτικός Άνεμος