Αδαμάντιος Λεμός (1916-2006)

Αδαμάντιος Λεμός (1916-2006)

dromena
Μοιράσου το!

Ο Αδαμάντιος Λεμός (Καρδάμυλα Χίου, 13 Ιανουαρίου 1916 – Αθήνα, 12 Ιουνίου 2006) ήταν σκηνοθέτης, σημαντική φυσιογνωμία του νεοελληνικού θεάτρου. Πέρα από τη συμμετοχή του σε μεγάλους θιάσους στα πρώτα του βήματα («Θίασος Κοτοπούλη», «Θίασος Κατερίνας», «Θυμελικός Θίασος Λίνου Καρζή», «Θέατρο Τέχνης Καρόλου Κουν») και τη δημιουργία του «Θιάσου Λεμού» (έτος ιδρύσεως 1944), ο σημαντικός σταθμός της θεατρικής του δραστηριότητας είναι η περίοδος 1947-1950, όπου ξεκινάει την πρώτη μεταπολεμική έρευνα και προβολή των νέων θεατρικών δυνάμεων. Επίσης στην Αμερική δημιουργεί το πρώτο μόνιμο ελληνικό θέατρο την περίοδο 1957-1967.

Ο ίδιος δήλωνε ότι είχε δύο επιρροές: από τη μια την “παλιά σχολή”, όπου η θεατρική λειτουργία βασιζόταν στο ένστικτο, τη φαντασία, τον αυτοσχεδιασμό και την κυρίαρχη παρουσία του ηθοποιού πάνω στη σκηνή, και από την άλλη, την πολυπλοκότητα των διαφόρων ρευμάτων και επιστημονικών θεωριών.

Ο Αδαμάντιος Λεμός δίδαξε θέατρο στη Δραματική Σχολή του Δημοτικού Ωδείου Λαρίσης», σε τοπικές διδασκαλίες ερασιτεχνικών σχημάτων, αλλά και παλιότερα, στην Αίγυπτο, στην Κύπρο και στην Αμερική, όπου έπλασε και ανέδειξε ηθοποιούς. Στο Θεατρικό Εργαστήρι Δήμου Ηλιούπολης (1979 – 1989), πραγματοποιήθηκε τιμητική βράβευσή του με το πρώτο βραβείο και μαζί το χρυσό μετάλλιο της πόλεως των Αθηνών ανάμεσα σε είκοσι επιλεγμένα θεατρικά συγκροτήματα στους «Πανελλήνιους Αγώνες Ερασιτεχνικής Θεατρικής Δημιουργίας», που οργάνωσε ο Δήμος Αθηναίων.

Ο Άλκης Θρύλος τον χαρακτηρίζει “πρωτοπόρο” και “εμψυχωτή”, που “μαγνητίζει το περιβάλλον του” [«Νέα Εστία» Ιούνιος 1949]. Τα πρώτα χρόνια της καριέρας του, έστησε ένα θέατρο με νέους συναδέλφους του, σε μια προσφυγική φτωχογειτονιά, στη Δραπετσώνα (καλοκαίρι 1940). Το ίδιο πείραμα το επαναλαμβάνει μέσα στην Κατοχή ( καλοκαίρι 1941), στο θέατρο «Νανά» στη Λεωφόρο Βουλιαγμένης. Το ίδιο πάλι στην Αίγυπτο τον καιρό του πολέμου, καλύπτοντας τις θεατρικές ανάγκες του ελληνισμού της Αιγύπτου. Στην Κύπρο βάζει τις ρίζες ανάπτυξης και εδραίωσης του πρώτου επαγγελματικού Κυπριακού Θεάτρου.

Συνεχώς ανακαλύπτει χώρους, που τους μετατρέπει σε θέατρα και προτείνει ανανεωτικές θεατρικές φόρμες, όπως παραστάσεις σε μορφή λαϊκού πανηγυριού. Το ξεκίνημα έγινε με το «Αρχαίο θέατρο Άργους» το 1955, με κορύφωμα την έρευνα για την ανακάλυψη και προβολή των νέων θεατρικών δυνάμεων στα «Διονύσια Καλλιθέας» (1947-1950) και τη δημιουργία του «Οργανισμού Ελληνικού Θεάτρου Αμερικής» (1957-1967).

Η λέξη σκηνοθέτης, σκηνοθεσία, ήταν για πάρα πολλά χρόνια άγνωστη στην Ελλάδα. Μετά τον ερχομό του θεατρικού αναμορφωτή Κωνσταντίνου Χρηστομάνου από την Ευρώπη το 1901, συναντάται αραιά και πού μεταφρασμένη η ξενικής προέλευσης λέξη “Regisseur”: περίπτωση Θωμά Οικονόμου και Φώτου Πολίτη και αργότερα οι Ροντήρης, Μουζενίδης, Καραντινός και μετά Σαραντίδης, Κουν στο ελεύθερο θέατρο, μέχρι το 1940, που παρουσιάστηκε γενικά ο όρος σκηνοθέτης.

Προηγούμενα, την ιδιότητα αυτή, τη διανομή ρόλων, τη διδασκαλία, το στήσιμο της παράστασης και τις άλλες λεπτομέρειες την επωμιζόταν ο θιασάρχης, χωρίς αρχικά να χρησιμοποιείται ο όρος σκηνοθεσία. Η γενίκευση του όρου άρχισε τα τελευταία 50 χρόνια, όταν η ιδιότητα αυτή έγινε θεσμός.

Σε αυτή την κατηγορία ανήκει ο Λεμός, με τα έργα που σκηνοθέτησε στα 60 χρόνια της θεατρικής του παρουσίας ως ηθοποιού και θιασάρχη και τελευταία, ως σκηνοθέτη, (Εθνικό Θέατρο, ΔΗΠΕΘΕ Β. Αιγαίου») κτλ.

Αμέτρητες είναι οι σκηνογραφίες του Αδαμάντιου Λεμού, όχι μονάχα σε σχέδια και μακέτες, αλλά και σε κατασκευές, σε όποια πόλη και οποιαδήποτε χρονική περίοδο ο Λεμός έστηνε θέατρο, όταν τύχαινε να μην υπάρχει κάποιος ονομαστός σκηνογράφος ή οικονομική επάρκεια. Μερικά δείγματα της δουλειάς του γίνονται ορατά σε φωτογραφικές απεικονίσεις έργων και παραστάσεων όλων των κατηγοριών.

Ο Αδαμάντιος Λεμός ασχολείται και με τη λογοτεχνία. Το μεγάλο σε όγκο βιβλίο του (“Η ουτοπία του Θέσπη”, Εκδόσεις Φιλιππότη, 1989), εκτός από την λογοτεχνική του γραφή, είναι σημαντικό και ως θεατρικό ιστόρημα με άγνωστα αποκαλυπτικά ντοκουμέντα.

Το δεύτερο βιβλίο του Λεμού, με τίτλο «Η θεια μου η Κυριακού τον παλιό εκείνο τον καιρό…», διασώζει ήθη, έθιμα, συμπεριφορές και γλωσσικό υλικό ενταγμένο μέσα στη δομή, στη ροή και στη μουσική της ελληνικής λαογραφίας.

Αφιέρωμα του Αρχείου της ΕΡΤ στον πρωτοπόρο του νεοελληνικού θεάτρου Αδαμάντιο Λεμό, που έφυγε από τη ζωή στις 12 Ιουνίου 2006. Ηθοποιός, σκηνοθέτης, σκηνογράφος, θιασάρχης, δάσκαλος, συγγραφέας, που αγωνίστηκε με πάθος και κάτω από αντίξοες συνθήκες για ένα θέατρο που δεν θα διασκεδάζει μόνο, αλλά θα συγκινεί και θα προβληματίζει το κοινό. Δείτε στην ιστοσελίδα http://www.ert.gr/news/arxeio-afierwmata/ τα όσα είχε πει ο ίδιος το 1986 στην εκπομπή «Περισκόπιο – Αφιέρωμα στον Αδαμάντιο Λεμό».

Ο Αδαμάντιος Λεμός θυμάται πώς ξεκίνησε στη δραματική σχολή το 1937, αλλά και τη συνάντηση του με τον Κάρολο Κουν δύο χρόνια αργότερα. «Αυτό που απροσδιόριστα αναζητούσα ήρθε μ’ ένα ξάφνιασμα. Ήταν η γνωριμία μου με τον Κάρολο Κουν, το 1939. Αυτή ήταν η ευτυχισμένη στιγμή που έμπαινα στο θέατρο και θέλησα να ξεχάσω ό,τι ήξερα», τονίζει. Η συνεργασία του με τον σκηνοθέτη διεκόπη από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, στον οποίο συμμετείχε ενεργά. Από το πλοίο όπου υπηρετούσε στην Αίγυπτο, βρίσκεται σκηνοθέτης στο Συγκρότημα Ψυχαγωγίας των Ενόπλων Δυνάμεων στο Κάιρο. Ανεβάζει την παράσταση «Αντάρτες», που παίζεται σε όλη την Αίγυπτο και προκαλεί ποικίλες αντιδράσεις. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα οι συντελεστές της να βρεθούν έγκλειστοι σε φυλακές. Το καλοκαίρι του 1947 επιστρέφει στην Ελλάδα και συνεργάζεται και πάλι με τον Κάρολο Κουν. Το θέατρό του όμως κλείνει και ο Αδαμάντιος Λεμός αποφασίζει, εν μέσω Εμφυλίου Πολέμου, να ξεκινήσει την πρωτοποριακή έρευνα και προβολή των νέων Ελλήνων θεατρικών συγγραφέων. Από το 1947 ώς το 1950, στα «Διονύσια της Καλλιθέας»,  ανεβάζει έργα νέων συγγραφέων, όπως του Γεράσιμου Σταύρου, του Τάκη Γαλανού και του Σωτήρη Πατατζή. Ο Ιάκωβος Καμπανέλλης, ένας από τους θεατρικούς συγγραφείς που έγινε γνωστός στο θεατρικό κοινό από τις παραστάσεις που ανέβασε ο Θίασος Λεμού, μιλάει για το σπουδαίο έργο και την προσφορά του στο θέατρο.

Ο Αδαμάντιος Λεμός μιλά επίσης, για τη δημιουργία του Κυπριακού Επαγγελματικού Θεάτρου και του Μακεδονικού Θεάτρου, αλλά και για την απόφαση που πήραν με τη σύζυγό του Μαίρη να πάνε στο Μανχάταν των ΗΠΑ, όπου ξεκίνησε ένας καινούργιος αγώνας για την προώθηση του ελληνικού θεάτρου. Το 1957 κατορθώνει και δημιουργεί τον Οργανισμό Ελληνικού Θεάτρου Αμερικής και ανεβάζει με επιτυχία παραστάσεις στο Μπρόντγουεϊ. Η δικτατορία των συνταγματαρχών, που επιβάλλεται στην Ελλάδα, αναγκάζει τον Αδαμάντιο Λεμό να κλείσει τον Οργανισμό και να αφιερωθεί στον αγώνα κατά της χούντας. Επιστρέφει στην Ελλάδα με την πτώση της δικτατορίας και βρίσκει τη νέα του στέγη σ’ έναν εγκαταλελειμμένο κινηματογράφο στην Ηλιούπολη, που μετατρέπεται σε Πνευματικό Κέντρο. Εκεί, συνεχίζει την προσφορά του στο ελληνικό θέατρο, διδάσκει νέους ηθοποιούς και ανεβάζει ελληνικά έργα, όπως τον «Φον Δημητράκη» του Δημήτρη Ψαθά, τους «Αντάρτες» του Μάνθου Κέτση και τον «Δον Καμίλο» του Σωτήρη Πατατζή.

Κατά τη διάρκεια της εκπομπής προβάλλονται αποσπάσματα από τις πρόβες και την παράσταση «Δον Καμίλο», καθώς και φωτογραφικό υλικό από την καλλιτεχνική του πορεία.

Σκηνοθεσία: Γιώργος Σκαλενάκης


Μοιράσου το!
ΔΡΩΜΕΝΑ ΣΑΝ ΣΗΜΕΡΑ

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *

ΙΣΩΣ ΣΑΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΕΙ

© dromena.net All rights reserved. | Developed by Δυτικός Άνεμος