Οι Φιλισταίοι του Γκόρκι και η θεατροποίηση της αναμονής!
«ΣΥΧΝΑ»…
έχει γράψει ο Μαξίμ Γκόρκι, «η χαρά του Ρώσου γίνεται τραγωδία. Εκεί που χορεύει, σαν ένα πλάσμα που έσπασε τις αλυσίδες του, βγαίνει από μέσα του ένα αφηνιασμένο ζώο που τον κατακυριεύει και τον κάνει να σπέρνει την καταστροφή στους άλλους». Αυτό δείχνει και με το πρώτο θεατρικό του έργο, οι Φιλισταίοι, που παρότι σπάνια πια παίζεται, ανέβηκε το 2007 σε μια νέα διασκευή από τον Αντριου Απτον [Andrew Upton], στο Εθνικό Θέατρο, στο Λονδίνο.
Όπως έγραφε ο διασκευαστής του στην εφημερίδα «The Guardian», το έργο σημαδεύουν δύο καθοριστικές εξελίξεις των αρχών του 20ού αιώνα. Η επικείμενη Ρωσική Επανάσταση και η έλευση του νατουραλισμού στο θέατρο. Ο Γκόρκι γνώριζε από μέσα την εποχή του, από εμπειρία όχι από διαβάσματα. Ορφανός, εγκαταλελειμμένος από τα δέκα του, περιπλανιόταν στις βιομηχανοποιημένες πόλεις του Βόλγα, κάνοντας, για να ζήσει, οποιαδήποτε δουλειά έβρισκε, νυχτοφύλακας, σερβιτόρος, παπουτσής, φούρναρης, κυνηγός πουλιών. Δεν έμενε όμως στην επιφάνεια, από τη φύση του παρωθημένος, ήθελε να καταλάβει τα πράγματα σε βάθος. Φυσικά, δεν μπόρεσε να αποκτήσει παιδεία, όμως είχε ισχυρή επιθυμία να μάθει και αναπόφευκτα σχεδόν είδε και ένιωσε από κοντά τις βαθιές, υπόκωφες εντάσεις που υπόβοσκαν στη Ρωσία. Στα γραφτά του αποτύπωσε την αλλαγή που ερχόταν αδυσώπητη. Η εμπειρική του γνώση ρίχνει ένα παγωμένο φως στον κόσμο που αποτύπωσε. Ο Τολστόι είπε για τον Γκόρκι ότι «γεννήθηκε γέρος».
Οι Φιλισταίοι είναι το πρώτο του θεατρικό έργο· μοιάζει, όπως έγραφε ο διασκευαστής του, με ακατέργαστη εμπειρία άτακτα ριγμένη στο χαρτί. Έχει όμως τη δραματική, φυσική τάξη του αυτοδίδακτου, αυτοδημιούργητου συγγραφέα. Όταν για πρώτη φορά ανέβηκε το 1902, σημειώθηκαν ταραχές στο θέατρο. Σε αυτό ο καθένας έβλεπε και άκουγε την κοινωνία του να καταρρέει. Το έργο χαρτογραφεί τη διάλυση μιας οικογένειας. Ο πατέρας Βασίλι είναι ένας τύραννος και υποκριτής θεοσεβούμενος που μαστιγώνει τα παιδιά του και τους ενοικιαστές των δωματίων στο ετοιμόρροπο σπίτι, το οποίο νοικιάζει. Επικαλείται ηθικές αξίες για τις πράξεις του, οι καταπιεσμένοι όμως πιέζουν και προχωρούν ώσπου το σπίτι διαλύεται. Κανείς δεν κερδίζει, οι πάντες χάνουν.
Ο νατουραλισμός έφερε όλους τους ανθρώπους στο κέντρο της σκηνής, δείχνοντας πως οι πράξεις τους υπαγορεύονται από τις συνθήκες μες στις οποίες ζουν και από την ψυχολογία που το περιβάλλον αυτοδιαμορφώνει. Ανάμεσα στο ένα και το άλλο, ψυχή και περιβάλλον, η σχέση είναι αλληλένδετη και από αυτή δεν είναι ελεύθεροι βασιλιάδες, αρχηγοί κρατών, καθημερινοί άνθρωποι. Έτσι όλοι έχουν σημασία, τα αισθήματα και οι πράξεις τους μπορούν να γίνουν έργα στο θέατρο και από εκεί να αγγίξουν τους συνανθρώπους τους. Πουθενά αυτό δεν ήταν πιο αισθητό απ’ ό,τι στη Ρωσία, γι’ αυτό και εκεί το θέατρο, ιδιαίτερα του Μαξίμ Γκόρκι, είχε εκρηκτική δύναμη.
Έθετε ερωτήματα, σαν δυναμίτη στα θεμέλια, για την κοινωνία, τη δύναμη, τη δικαιοσύνη, την ανθρωπιά, την ηθική – και όχι μόνο στο περιεχόμενο αλλά και στη μορφή του. Και ο ιδιαίτερος συνδυασμός νατουραλισμού και επικείμενης επανάστασης που χαρακτηρίζει τους Φιλισταίους, κάνει με τον τρόπο του κάτι πριν από το Περιμένοντας τον Γκοντό του Μπέκετ· θεατροποιεί την αναμονή. Την προσδοκία, την αγωνία, την ελπίδα.
The following two tabs change content below.
Latest posts by dromena (see all)
- Κυκλοφορεί σε μετάφραση του Καθηγητή Βάιου Λιαπή το βιβλίο «Το Αρχαίο Θέατρο μέσα από τις Πηγές» - 14 Νοεμβρίου, 2024
- ΣΕΛΙΔΕΣ ΑΠΟ ΤΟ ΑΡΧΕΙΟ ΜΑΣ : Η Αυλή των Θαυμάτων (3) - 11 Νοεμβρίου, 2024
- ΣΕΛΙΔΕΣ ΑΠΟ ΤΟ ΑΡΧΕΙΟ ΜΑΣ : Η Αυλή των Θαυμάτων (2) - 10 Νοεμβρίου, 2024
- ΣΕΛΙΔΕΣ ΑΠΟ ΤΟ ΑΡΧΕΙΟ ΜΑΣ : Η Αυλή των Θαυμάτων (1) - 10 Νοεμβρίου, 2024
- Θέατρο του λαού: Ο Καραγκιόζης, η ιστορία του, η σημασία του - 27 Απριλίου, 2024
