Καταπιεστικοί μηχανισμοί
ΧΩΡΙΣ ΚΟΠΟ…
…στο νου μας, ήρθε μια κουβέντα ενός ήσσονα (χεγκελιανού) φιλόσοφου, του Αλέξανδρου Κοζέβ [Alexandre Kojève, 1902-1968], που έζησε σε εποχές εξίσου ταραγμένες με τη δική μας: “… Έχασα καιρό μαθαίνοντας σανσκριτικά, θιβετιανά και κινέζικα”! Θα αναρωτηθείτε πού ταιριάζει η φράση αυτή. Δεν χρειάζεται πολλή σκέψη. Πάντα μιλώντας για τον ευπαθή χώρο του θεάτρου, υπογραμμίζουμε για άλλη μια φορά την ταχύτατη ανάπτυξη της θεατρικής παραφιλολογίας.
Κι αυτή έχει τη μορφή είτε ρεπορτάζ πρεμιέρας είτε κριτικής είτε σχολίων είτε ανάλυσης. Αλλά το πράγμα δεν θα σταματούσε εκεί αν δεχόμαστε μονάχα ότι πρόκειται για ζήτημα παραφιλολογίας. Διαστέλλοντας το συλλογισμό μας θα φτάναμε εύκολα στην παρατήρηση πως ο Τύπος –που ανήκει στον ιδιωτικό τομέα – είναι ξεκάθαρα ιδεολογικός μηχανισμός καταπίεσης (ο Λουί Αλτουσέρ [Louis Althusser, 1918-1990] το ξεκαθαρίζει στις “Θέσεις” του κι όποιοι επιθυμούν ας ανατρέξουν…) και ο αναγνώστης μιας εφημερίδας ή ενός οποιουδήποτε εντύπου υφίσταται όχι βέβαια τη φυσική βία αλλά τον πνευματικό βιασμό!
Το προπέτασμα της δήθεν επαγγελματικής λειτουργίας ή της ιδεολογικής διαπάλης ή της θεωρητικής αντιπαράθεσης, πολύ λίγο πείθει. Οι διάφοροι κονδυλοφόροι επιφύλαξαν για τον αναγνώστη το ρόλο του ακούσιου και άλαλου “συνομιλητή” και ακόμα του προεξόφλησαν βαθμό ορατότητας… μηδέν! Κι έτσι, όλα τα έχουν τακτοποιήσει, όλα έχουν κριθεί, όλοι έχουν ταξινομηθεί (αφού αξιολογήθηκαν προηγουμένως) και οι βαθμοί διακινούνται σε δημοσιογραφικά κείμενα και στη θαλπωρή κάποιων χώρων, απ’ όπου λείπει το εύλογο θάρρος που ματαίως αναζητούμε.
Οι “μεγάλες παραστάσεις”, τα “γεγονότα της χρονιάς”, οι “ερμηνείες επιπέδου”, οι “πλήρεις θεατρικές μεθέξεις”, τα “άφθαστα ταλέντα”, κ.λπ. Τα διαβάζεις και τ’ ακούς, αλλά δεν τα βλέπεις! Ο μηχανσιμός σαφώς κάνει χρήση (και κατάχρηση) της εξουσίας που έχει, οικονομικώ δικαίω, ερμηνεύοντας κατά το δοκούν και το συμφέρον τις συνιστώσες του θεατρικού μας πολιτισμού.
Να διαβάζεις κριτική ή να την αγνοείς, να διαβάζεις τη συνέντευξη του τάδε ονόματος ή όχι, να μελετάς τα σχόλια του δείνα επώνυμου ή να τα αντιπαρέρχεσαι; Ίσως να μη χρειαζόταν, καθόλου, να μπουν τέτοια ερωτηματικά. Πρέπει να διαβάζουμε τα πάντα! ‘Οχι για να πούμε, βέβαια, κάποια στιγμή ότι χάσαμε τον καιρό μας, όπως εκείνος ο μακαρίτης ο Κοζέβ, αλλά για να γνωρίζουμε τον αντίπαλο ή τους αντίπαλους, το μέγεθος της αλλοτρίωσης και της αποσύνθεσης.
Δεν γνωρίζουμε πώς νοθεύεται η ειλικρίνεια της κρίσης, η οποία έχει σαν αποτέλεσμα τη δουλική υπηρέτηση των ιδεολογικών μηχανισμών καταπίεσης. Να ξεπεράσουμε πρέπει τη νωθρότητά μας και να περπατήσουμε ολόκληρη τη διαδρομή μέχρι την κορυφή, προσέχοντας μην ξεμείνουμε στα δρομάκια, χαζεύοντας τις μετόπες των λαμπερών ονομάτων και τις προθήκες των καταστημάτων τους. Είναι οι πειρασμοί, θα πει κανείς.
Είναι γεγονός, ωστόσο, ότι όσοι γράφουν σήμερα (μήπως πάντα έτσι δεν ήταν;) ναρκισσεύονται, γοητεύουν, τρομάζουν, παραποιούν, αποσαρκώνουν την αλήθεια, δημιουργούν αντιφάσεις, προσθέτουν αδιέξοδα. Ο Ρολάν Μπαρτ [Roland Barthes, 1915-1980] έχει γράψει ότι η λογοτεχνία δεν είναι παρά ένα ιδίωμα, ένα σύστημα από σημεία και η ουσία της δεν έγκειται στο μήνυμα αλλά στο σύστημά της. Κάτι ανάλογο θα λέγαμε για το θέατρο σήμερα, που είναι ένα σύστημα σοφά και ηθελημένα οργανωμένο έτσι ώστε να πραγματώνεται η ρήση του Λουκά (η΄32) “Ἦν δὲ ἐκεῖ ἀγέλη χοίρων…”.
Αναμφίβολα, πλεονάζει στις μέρες μας η αισθηματολογία και για εκείνους που την εκτρέφουν θα ήταν μια deminutio capitis, αν ζητούσαμε την κατάργησή της… Το κοινό, είτε από τη μεριά του αναγνώστη βρίσκεται είτε από τη μεριά του θεατή ή ακροατή, έχει το δικαίωμα και την υποχρέωση να προασπίσει την αξιοπρέπεια και την ιδεολογική του ανεξαρτησία και αυτοτέλεια, παραμερίζοντας και αντιπαρερχόμενο τα σημεία και τα νοήματα που συνθέτουν τη διαφημιστική πρακτική των ιδεολογικών μηχανισμών που ασκείται μέσω του Τύπου και γενικώς των μέσων μαζικής επικοινωνίας. Ιδιαίτερα σήμερα που όλοι έχουν στη διάθεσή τους έναν υπολογιστή και μπορούν να γράφουν ό,τι θέλουν. Επιπλέον, και οι μεγαλοεκδότες που χρησιμοποιούν τις δυνατότητες του διαδικτύου για να συνεχίζουν με μεγαλύτερη ίσως απτελεσματικότητα το έργο τους. Επιτέλους, ας χειραφετηθούμε!
_______________________________
ΔΡΩΜΕΝΑ. Χρόνος Β΄, τεύχος 10-11, Ιούλιος – Οκτώβριος 1990
The following two tabs change content below.
ΝΙΚΟΣ ΛΑΓΚΑΔΙΝΟΣ
Ο Νίκος Λαγκαδινός είναι δημοσιογράφος [ΕΣΗΕΑ]. Σπούδασε Νομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και Θεατρολογία στο 8ο Πανεπιστήμιο του Παρισιού. Έχει εργαστεί ως συντάκτης και αρχισυντάκτης στην ΕΡΤ [τηλεόραση και ραδιόφωνο], στις εφημερίδες Ελεύθερη Γνώμη, Νίκη, Ενημέρωση, Βραδυνή, Ακρόπολις, Αθηναϊκή. Διηύθυνε την εφημερίδα ΕΞΟΡΜΗΣΗ.
Latest posts by ΝΙΚΟΣ ΛΑΓΚΑΔΙΝΟΣ (see all)
- Ποιος θυμάται την Χριστίνα Τσίγκου; - 3 Ιουνίου, 2021
- Καταπιεστικοί μηχανισμοί - 31 Μαΐου, 2021
