Τζαβαλάς Καρούσος: Μέγας κίνδυνος και μέγα κατόρθωμα, η πορεία προς την Αλήθεια…

Τζαβαλάς Καρούσος: Μέγας κίνδυνος και μέγα κατόρθωμα, η πορεία προς την Αλήθεια…

Μοιράσου το!

  • Τζαβαλάς Καρούσος

Αγαπητό μου παιδί,

Είσαι παληκαράκι κι αποφάσισες να πάρεις το δρόμο του Θεάτρου στη ζωή σου. Να κάνεις Ελληνικό Θέατρο. Πολλοί, πάρα πολλοί, αποτρέπουν τους νέους να ακολουθήσουν τον αβέβαιον αυτόν δρόμο. Εγώ δε θα σε αποτρέψω. Τι θα πει η ζωή είναι πολύ δύσκολη σήμερα; Πάντα ήταν πολύ δύσκολη στην Ελλάδα. Αυτό που οι άνθρωποι στις ευρωπαϊκές χώρες χάρηκαν από τον περασμένον αιώνα, εμείς ακόμα το ονειρευόμαστε στη χώρα μας και ματώνουμε γι’ αυτό.

Οι ολέθριες επιρροές στον πολιτικό και κοινωνικό τομέα, δημιουργούν συνείδηση, που επιτρέπει άλλο τόσο ολέθριες επιρροές και στον πνευματικοκαλλιτεχνικό. Καταλαβαίνεις, λοιπόν, πόσο δύσκολο είναι, μέσα σ’ ένα τέτοιο χώρο, να ξεχωρίσεις το εθνικό από το ξένο και, σε μια στιγμή μάλιστα, που η έννοια του “εθνικού” έχει πάρει μια τόσο άθλια σημασία…

Ξεκινάω έτσι να σου μιλήσω, γιατί παίρνω σαν δεδομένο ότι έφτασες στην περιοχή του Θεάτρου ωθούμενος από μιαν άσβηστη φλόγα για υψηλά επιτεύγματα, κι απλώς να λύσεις το τόσο δύσκολο πρόβλημα της καθημερινής σου συντήρησης, που μπορεί να σε οδηγούσε και στις κατακόμβες των ορυχείων του Βελγίου ή όποιας άλλης χώρας της Ευρώπης.

Υποθήκες δεν έχω να σ’ αφήσω. Και τι να σου πρωτοπώ σ’ αυτό το γραμματάκι, που το γράφω για να επισημάνω κάποια επικίνδυνα περάσματα για τις ευγενικές σου φιλοδοξίες στον γιομάτο παγίδες δρόμο σου. Και το γράφω, γιατί ξέρω πως έχεις τάλαντο. Οι περισσότεροι Έλληνες ηθοποιοί έχουν τάλαντο. Αλλά και πόσοι απ’ αυτούς δεν αγωνίστηκαν σκληρά να το καταστρέψουν… Σου φαίνεται παράξενο ίσως και ανεξήγητο αυτό. Μα είναι μεγάλη ιστορία, για να την αναπτύξω εδώ. Πρέπει να ξέρεις, όμως, ότι το τάλαντο δεν είναι αναλλοίωτος χρυσός, που τον βρήκες στο σεντούκι του πατέρα σου και θα μείνει πάντα χρυσός.

Δόγματα καλλιτεχνικά και δόγματα επαγγελματικά θ’ ακούσεις πολλά. Και ίσως να τα επαναλαμβάνεις κι εσύ σ’ αυτούς, που θα βγουν ένα χρόνο ύστερα από σένα στο επάγγελμα. Μα τα δόγματα είναι πανοπλίες πολέμου και δε χωράνε στα στενά τους πλαίσια την πολυποίκιλη και πολυκύμαντη ζωή… Κι έπειτα, όλ’ αυτά τα δόγματα δεν έχουν καμιάν αξία, είτε θετική, είτε αρνητική, αν δεν γίνουν ένα με το αίμα σου και την καρδιά σου…

Αυτό είναι πάρα πολύ δύσκολο και απαιτεί χρόνο και γνησιότητα ανθρώπου. Το τάλαντό σου και η σπουδή θα σε οδηγήσουν σίγουρα. Μόνο που πρέπει να προσέξεις να μη το νοθεύσεις. Αυτή η Τέχνη, που ονομάζεται Θέατρο, και που το όνομά της είναι ένα υβριστικό επίθετο για κάθε ψεύτικη εκδήλωση στη ζωή, αυτή η τέχνη, απαιτεί την πιο μεγάλη ειλικρίνεια από μέρους του καλλιτέχνη. Είναι αμεσώτατη. Είναι η Τέχνη των Τεχνών. Είναι η εθνικότερη και το αποτέλεσμά της, η συγκίνηση, δε σηκώνει συλλογισμούς και αναβολές.

Βγαίνεις στο Θέατρο, παληκάρι μου, σε μια στιγμή, που θα μείνει την ιστορία του σαν μια αποφασιστική καμπή. Σαν άξαφνα συσσωρεύτηκαν τα καλλιτεχνικά και ηθικά προβλήματα. Απαιτούν επιτακτικές λύσεις. Και το βρήκαν απροετοίμαστο και μικρόχαρο το καημένο! Το βρήκαν να βολεύεται μέσα σε παμπάλαια πλαίσια, που η σαβούρα και τα ιερατικά ύφη δεν μπορούν να το ανανεώσουν. Ορισμένες στιγμές, έχω την εντύπωση πως ο ένας μας δεν καταλαβαίνει τον άλλον. Το κοινόν επλήθυνε. Μάζες καινούργιες, όλο ζωντάνια και πείνα καταλυτική, κατακλύζουν τις σάλες του. Είναι η περίοδος της ποσότητας και της βασανιστικής πορείας για την ποιότητα.

Να, αυτή τη στιγμή, ήρθε στην άκρη της πέννας μου η λέξη ποιότητα και, σε βεβαιώνω πως, σαν να ντράπηκα… Γιατί οι απατηλές αθλιότητες κρεμάνε συχνά μια ταμπέλα απάνω τους, που γράφει: “Κατορθώματα της ποιότητας”. Κι αυτά, τα διασαλπίζουν τα κύμβαλα της καθημερινότητας. Κι εδώ είναι η μεγάλη δυσκολία: Να μη θαμπώνεσαι από την παταγώδη δημοσιότητα και να είσαι σε θέση να ξεχωρίσεις το αληθινό μέσα στο θαμπόφωτο της αφάνειας.

Θα κοιτάξω, επίσης, σ’ αυτά που σου γράφω, ν’ αποφύγω τη λέξη “πνευματικότητα”. Γιατί, μ’ αυτήν, καμουφλάρεται συνήθως ό,τι άνυδρο, πάσα νόσος της Τέχνης και πάσα δειλία της ψυχής και του πνεύματος. Από την εθνικοσοσιαλιστική, νευρωτική Τέχνη, που εισήχθη το τρίτο δεκάχρονο του αιώνα μας στην Ελλάδα, μαζί με όλα τ’ άλλα “εθνοσωτήρια”, μέχρι τις κακόμορφες χυδαιότητες, που έγιναν θρησκεία των διεστραμμένων…

Αυτές οι μάζες, λοιπόν, πρέπει να ’χεις υπ’ όψιν σου ότι έχουν εκπαιδευθεί κυρίως από τον Ελληνικό Κινηματογράφο. Δεν χρειάζεται να χρησιμοποιήσω άλλους όρους. Η φράση “Ελληνικός Κινηματογράφος” έχει γίνει κιόλας από μοναχή της επίθετο… Εδώ είναι ο μέγιστος των κινδύνων για το τάλαντό σου: Να σε πάρει η σβιλάδα του “γκρο πλαν” ή των αιθερίων κυμάτων, όπου το κάθε χάλι βρήκε εκεί την καταφυγή του, να σε σηκώσουν και να σε στροβιλίσουν σαν αχυράκι στον αέρα της δημοσιότητας, να ζαλιστείς, να χάσεις κάθε προσανατολισμό, κι έπειτ’ από λίγο, να βρεθείς πεταμένος στη λάσπη! Θλιβερή κι επαναλαμβανόμενη ιστορία…

Μέγας κίνδυνος και μέγα κατόρθωμα, η πορεία προς την Αλήθεια. Πρέπει να μη σε ζαλίσει η χλαπαταγή της αναπάντεχης διαφήμισης, και να μη σε τυφλώσουν τα πολύχρωμα φωτεινά αναβοσβησίματα των ηλεκτρικών ονομάτων. Η φωτιά που καίει στο παραγώνι, είναι δυνατότερη από τις φλόγες που φουντώνουν στ’ άχυρα. Και η διάρκεια, ασύγκριτη. Και η θαλπωρή, που γλυκαίνει την ψυχή σου, η μεγάλη ευδαιμονία.

Ο πρώτος ρόλος, για να γίνει πραγματικά πρώτος και άνθρωπος αληθινός είναι το κατακόρυφο μιας επίμονης προσπάθειας προς διάφορες κατευθύνσεις και που πρέπει να έχει γερά θεμελιωθεί. Για να μην παρουσιάσεις το κωμικοθλιβερό φαινόμενο να αλαλάζεις τους μεγάλους ρόλους που μπορεί να τους πετύχεις με ποικίλα, άσχετα προς το τάλαντό σου μέσα, και να είσαι ανίκανος να εκφωνήσεις σωστά έστω κι έναν ταπεινό ανθρωπάκο. Μα αυτή η επίμονη προσπάθεια έχει σχέση με τον άνθρωπο. Ο ηθοποιός είναι η ζωντανή έκφραση, καλλιτέχνης και καλλιτέχνημα μαζί, του έθνους του και του καιρού του. Αυτό σημαίνει πως πρέπει να ζει τα προβλήματα του έθνους του και του καιρού του, και έτσι να δίνει αναπάντεχες προεκτάσεις σε μέτρια έργα και να ανανεώσει μ’ αυτά τα πανάρχαια αριστουργήματα. Πρέπει, λοιπόν, να συμμετέχει έντονα στη ζωή που κοχλάζει γύρω του. Είναι το κατεξοχήν “πολιτικό ζώον”. Πώς αλλιώς θα μπορέσει να εμπνεύσει τους ανθρώπους του καιρού του, που πρέπει να ’ναι η μεγάλη φιλοδοξία του;

Θα ακούσεις πολλές φορές να σου λένε την αποστεωμένη ρήσι πως ο καλλιτέχνης δεν πρέπει να ’χει πολιτικές ιδέες. Είναι καταπληκτική η δύναμη της βλακείας όταν βολεύει τη δειλία των ανθρώπων. Μα πολιτικές ιδέες δεν έχουν μόνον οι μικρότεροι υπηρέτες των μεγαλυτέρων υπηρετών. Μα η “ιδέα” πως πρέπει να ’σαι υπηρέτης υπηρέτου για να υπάρχεις είναι κι αυτή πολιτική ιδέα. Υπάρχει στη ζωή μια αλυσίδα υπηρετών σε εθνική και σε διεθνή κλίμακα. Σήμερα είναι το “πνευματικότερο” επάγγελμα. Το είδος αυτό σήμερα τιτλοφορείται με μεγάλα, φωτεινά, πολύχρωμα γράμματα: “Πνευματική ελευθερία”.

Εσύ θα έχεις πολιτικές ιδέες, εφόσον θα ’χεις προσωπικότητα αληθινή. Θα τις έχεις για να ολοκληρώσεις ένα σύγχρονο άνθρωπο και μια σύγχρονη έκφραση, καθαρά εθνική, κι όχι να τις εμπορεύεσαι για επαγγελματικούς λόγους προς άγραν πελατών. Πιθανόν να ωφελήσουν πρόσκαιρα την τσέπη σου, δε θα ωφελήσουν όμως την Τέχνη σου, γιατί κανένα ψέμα δεν ωφελεί καμιά Τέχνη.

Αγαπητέ μου φίλε. Πέρ’ απ’ αυτές τις λίγες κουβεντούλες, τις τόσο γενικές, που μου έμαθε η ζωή δεν έχω τίποτ’ άλλο να σε διδάξω. Συνήθως οι παλαιότεροι χρονικά, διδάσκουμε με τα ελαττώματά μας. Γιατί αυτά αγαπούμε περισσότερο. Και οι νεώτεροι χρονικά μιμούνται πάλι τα ελαττώματά μας, γιατί αυτά φαντάζουν περισσότερο. Την προσωπικότητά σου θα τη σχηματίσεις ο ίδιος. Και θα την σχηματίσεις καλύτερα. Μπορεί να ενοχλήσει η προσωπικότητά σου. Αλλά εσύ δεν πρέπει να χάσεις την αγάπη για τους γύρω σου, ούτε και την αδιαλλαξία σ’ αυτό που ξεχώρισες γι’ αληθινό. Να προσπαθείς το μεγάλο, αλλά σεμνά και ν’ αποφεύγεις τους μεγάλους τίτλους. Πολύ σύντομα θα διακρίνεις πως άλλοι οι τίτλοι και άλλη η ουσία. Πολλές μεγαλόστομες ταμπέλες, κι αυτό διεθνώς, σύντομα θα σου θυμίζουν τις ταμπέλες που συναντάς στα εξοχικά κέντρα και που γράφουν: “Δωμάτια δι’ οικογενείας”.

Τα ολόχρυσα άμφια και οι φανταχτερές μίτρες δεν αποτελούν την πίστη. Είναι τα απατηλά ”πνευματικά” μέσα για την καταδολίευση του ανθρώπου. Μην περιφρονείς τον άνθρωπο και μη τον εξαπατάς. Γιατί έτσι περιφρονείς και εξαπατάς τις μάζες των ανθρώπων. Και θα κάνεις κακό στον εαυτό σου. Γιατί αυτές οι μάζες έχουν ένα καταπληκτικό αισθητήριο. Δεν αργούν να καταλάβουν. Κι εσύ μ’ αυτόν τον τρόπο που θα αισθάνεσαι, διαρκώς θα μικραίνεις. “Κι ανεπαίσθητα θα βρεθείς από τα τείχη έξω”.

Η Τέχνη που διάλεξες, παιδί μου, μεγαλύνει τον άνθρωπο και το κυριότερο μέσο της για να εκφράσει το αίσθημά της και να φτάσει το σκοπό της είναι η γλώσσα. Η γλώσσα της μάνας σου και του πατέρα σου, με το χρώμα της, με τους κυματισμούς της και το τραγούδι της. Εδώ πρέπει να σου γράψω ένα ΠΡΟΣΟΧΗ με κεφαλαία. ΠΡΟΣΟΧΗ! Όχι οι νεκρές λέξεις· η γλώσσα. Με το χρόνο και το τάλαντό σου θα καταλάβεις τη διαφορά. Κι όταν την καταλάβεις τότε θα νιώσεις πως όσο περνάνε τα χρόνια σου τόσο πιο νέος θα γίνεσαι…

Με την αγάπη και τις ευχές μου για αληθινή προκοπή.

Τ. Καρούσος

___________________________________

  • Από το βιβλίο “Γράμματα σε νέο ηθοποιό” των δημοσιογράφων Νίκου Α. Μακρίδη και Ν.Θ. Οικονόμου, που κυκλοφόρησε το 1964 από τις εκδόσεις Κούστα. Ήταν “γράμματα” που είχαν δημοσιευτεί στην εφημερίδα “Νίκη”.

Μοιράσου το!
ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΕ ΝΕΟ ΗΘΟΠΟΙΟ ΔΡΩΜΕΝΑ

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *

ΙΣΩΣ ΣΑΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΕΙ