• Δημήτρης Κρασονικολάκης
• dimitriskrasonikolakis.blogspot.com

Μια ακόμα σημαντική επέτειος της πειραϊκής ιστορίας φαίνεται να περνάει απαρατήρητη από την προσοχή των τοπικών πνευματικών σωματείων, του Δήμου και των εντύπων. Πριν από 40 χρόνια, στα 1957, η μεγάλη προσωπικότητα του νεοελληνικού θεάτρου, ο σκηνοθέτης και δάσκαλος Δημήτρης Ροντήρης προσκλήθηκε στην πόλη μας και μετά την αποδοχή του, ίδρυσε και διηύθυνε το Πειραϊκό Θέατρο.

Ο Δημήτρης Ροντήρης γεννήθηκε στις 7.1.1900 στον Πόρο Τροιζηνίας όπου υπηρετούσε ο πατέρας του Αχιλλέας ως δικαστικός. Η μητέρα του Κωστούλα Λεβαντή καταγόταν από το Γαλαξίδι. Ο αδελφός του Γιάννης Ροντήρης ήταν συνιδιοκτήτης με τον Στρουμπούλη της γνωστής Α.Ε. Γενικής Σιδηροβιομηχανίας με την επωνυμία ΡΟΣΤΡΟ (αρχικά από τα ΡΟντήρης – ΣΤΡΟυμπούλης και Σία) στην Αιτωλικού και Μεθώνης που έκλεισε στα 1951.

Τα μαθητικά του χρόνια πέρασε στον Πειραιά, ήταν στο ίδιο σχολείο με τον Ε. Παπανούτσο (1900-1982). Δεκαπεντέμισι ετών εισήχθη στη Σχολή Ευελπίδων, έκανε όμως απεργία πείνας για να αναγκάσει τον πατέρα του να μη συνεχίσει το στρατιωτικό κλάδο.

Σπούδασε νομικά και φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, σκηνοθεσία στο Βερολίνο κοντά τον Max Reinhardt (1873-1943, την εποχή εκείνη ο Reinhardt ήταν διευθυντής σε διάφορα θέατρα, μεταξύ των οποίων και του Γερμανικού Θεάτρου) και ιστορία της τέχνης στη Βιέννη. Εμφανίστηκε ως ηθοποιός στο έργο «Χειμωνιάτικο παραμύθι» το 1919. Έπειτα στο θέατρο Κοτοπούλη (1922-29).

Ο Ροντήρης με την Μαρίκα Κοτοπούλη

Νυμφεύτηκε το 1929 τη Βάννα Τσουκαλά και με υποτροφία της Ακαδημίας συνέχισε στο εξωτερικό έως το 1933, οπότε διορίστηκε βοηθός του Φώτου Πολίτη στο Εθνικό Θέατρο (1933-34).

Με το θάνατο του Πολίτη, έγινε ο μόνιμος σκηνοθέτης του Εθνικού από το 1934 έως το 1942 σε πολλά κλασικά έργα και Γενικός Διευθυντής του στα 1946-51 και 1953-55. Στην κατοχή παραιτήθηκε αρνούμενος την συνεργασία με τους Γερμανούς και παρέδιδε μαθήματα στο σπίτι του στην Αθήνα.

Στα 1950 δημιούργησε στο Θέατρο Κυβέλη την Ελληνική Σκηνή που έδωσε παραστάσεις και στην αίθουσα του Πειραϊκού Συνδέσμου. Το 1954 ξεκίνησε τη λειτουργία του Φεστιβάλ Επιδαύρου. Η άδικη δια νόμου απόλυσή του το 1955 είχε επιπτώσεις στην υγεία του. Εγχειρίστηκε με αποκόλληση του αμφιβληστροειδούς. Στα 1957 ο τότε Δήμαρχος Πειραιά Σαπουνάκης τον παρακάλεσε να αναλάβει το Δημοτικό με την ίδρυση του Πειραϊκού θεάτρου. Πιστεύοντας ότι πάντα οι Πειραιώτες αγαπούσαν το καλό θέατρο έλεγε στους συνεργάτες του πως θα κάνουν τους Αθηναίους να κατεβαίνουν να βλέπουν θέατρο στον Πειραιά.

Ο Ροντήρης σκηνοθέτησε και παρουσίασε στην πόλη μας τα παρακάτω έργα:

• Δωδεκάτη Νύχτα, 5/12/1957 – 9/2/1958,

• Έρως και Ραδιουργία, 12/2/ – 6/4/1958,

• το Μελτεμάκι, 13/4 – 4/5/1958,

• Πέρσες, 3 – 8/10/1958 στο λόφο του Προφήτη Ηλία, σε διαμορφωμένο χώρο [υπάρχουν ίχνη του και τα έχω δει] ώστε οι θεατές να βλέπουν προς τα στενά της Σαλαμίνας, όπου η περίφημη ναυμαχία, Πέρσες, 11/10 – 2/11/1958,

• Γάμοι του Φιγκαρό, 4/11 – 14/12/1958,

• Ο τοπικός παράγων, 18/12/1958 – 27/2/1959,

• Η τετραπέρατη γυναίκα (Λοκαντιέρα), 28/2 – 26/4/1959.

Ακολούθησαν η Ηλέκτρα και ο Προμηθεύς Δεσμώτης στο Βελιγράδι 18-19/5/1959, Βισμπάντεν 23-24/5/59, Θεσσαλονίκη 11-13/9/1959. Περιόδευσε επίσης στη Φλωρεντία, στο Ντύσσελτορφ, στο Παρίσι (όπου η Παπαθανασίου διακρίθηκε με το πρώτο βραβείο ηθοποιΐας του Θεάτρου των Εθνών για το ρόλο της Ηλέκτρας) και στην Ταορμίνα της Σικελίας.

Εξώφυλλο του προγράμματος για το δεύτερο και τρίτο μέρος της Ορέστειας.

 

Επιστρέφοντας στην Ελλάδα η νέα Δημοτική Αρχή αρνήθηκε να του ξαναπαραχωρήσει το Δημοτικό Θέατρο.

Δεν διαλύεται ο θίασος, αλλά με τη δυνατή συνεργασία της ηθοποιού Ασπασίας Παπαθανασίου – Μαυρομάτη και την παρακίνηση του Θεόδωρου Κρίτα, θεατρικού επιχειρηματία και μαθητή του, εξόρμησε στο εξωτερικό κι έδωσε αμέτρητες παραστάσεις, αποσπώντας έτσι φήμη, διακρίσεις, εμφανίσεις σε τηλεοράσεις, συνεντεύξεις, κριτικές, φωτογραφίσεις, συναντήσεις με βασιλείς, προέδρους κρατών, πολιτικούς κι άλλους επωνύμους των γραμμάτων και των τεχνών (κάθισε σε δείπνο με τον Κέννεντυ στις 5/10/1961).

Το τετράπτυχο πρόγραμμα της παράστασης του Πειραϊκού Θεάτρου «ΗΛΕΚΤΡΑ» που παίχτηκε το απόγευμα της 4 Αυγούστου 1964 στο Teatro del Parco Comunale της πόλης Atri  της επαρχίας Teramo της Ιταλίας

 

Διαφημιστικό έντυπο τυπωμένο στην Ελλάδα για τις περιοδίες στο εξωτερικό του Πειραϊκού Θεάτρου. Είχε την ονομασία Greek TragedyTheatre – Piraikon Theatron

Τελευταίο ταξίδι του Πειραϊκού Θεάτρου ήταν στην Ολυμπιάδα του Μεξικού στο πλαίσιο του πολιτιστικού προγράμματος της 19^ης Ολυμπιάδας. Παίχτηκε ο Ιππόλυτος (22, 24, 31/10/1968), το δεύτερο και τρίτο μέρος της Ορέστειας (25, 26/10/1968) και η Ιφιγένεια εν Αυλίδι (28, 29/10/1968) με δική του σκηνοθεσία.

25.3.1997. Η φίλη Κωστούλα Ροντήρη, μου έκανε αφιέρωση στο έντυπο των παραστάσεων για το πολιτιστικό πρόγραμμα της XIX Ολυμπιάδας του Μεξικού. Η ίδια είχε λάβει μέρος σε κάποιες από αυτές, στο χορό των γυναικών.

[Στα 1969 νομίζω ήταν μέλος επιτροπής για να δοθεί χορηγία να σταλεί ελληνικός θεατρικός θίασος στην Οσάκα της Ιαπωνίας. Αν και το Πειραϊκό Θέατρο είχε προτάσεις και δυνατότητα να σταλεί, αρνήθηκε να το κάνει επειδή ο ίδιος ήταν μέλος της επιτροπής]

Εγκατέλειψε λόγω της χούντας. Έπειτα προσπάθησε να ιδρύσει ευρωπαϊκό ινστιτούτο ερμηνείας και έρευνας του αρχαίου δράματος χωρίς επιτυχία.

Η Σχολή Ροντήρη στον Λυκαβηττό ήταν βραχύβια. Στα 1978 ανέβασε σε παλιά σκηνοθεσία την Ηλέκτρα για τα σαράντα χρόνια των εγκαινίων της Επιδαύρου.

Στα 1981, του αρνήθηκαν να λάβει μέρος στο ίδιο φεστιβάλ ως εκπρόθεσμος.

Πέθανε στις 20/12/1981 μετά από εγχείρηση καρκίνου στο έντερο.

Στην έπαυλη του 1923 στη Γλυφάδα, την οποία αγόρασε ο Ροντήρης το 1957, ο τοπικός Ροταριανός Όμιλος εντοίχισε την επιγραφή: ΕΔΩ ΕΖΗΣΕ Ο ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΑΧ. ΡΟΝΤΗΡΗΣ ΠΟΥ ΞΑΝΑΦΕΡΕ ΣΤΟΝ ΘΕΑΤΡΙΚΟ ΛΟΓΟ ΡΥΘΜΟ ΚΑΙ ΑΡΜΟΝΙΑ ΚΑΙ ΜΕΛΟΣ. Ο δρόμος, με την παλιά ονομασία Μενίππης, φέρνει τώρα το όνομά του.

Στο παλιό διώροφο σπίτι διατηρεί άθικτα τα έπιπλα, τα κάδρα, τη βιβλιοθήκη, τα μετάλλια, τους επαίνους, τα διπλώματα και τις φωτογραφίες του πατέρα της, η μοναδική του κόρη, η Κωστούλα Ροντήρη – Μαλάμου (γεν. το 1943) θέλοντας έτσι με το ανέγγιχτο σκηνικό να κρατήσει ζωντανή δίπλα της την παρουσία του ανθρώπου που κυριολεκτικά λάτρεψε. Το αρχείο του ταξινομεί η Ζωζώ Λιδωρίκη που ετοιμάζει και την έκδοση της αυτοβιογραφίας του.

Τα ΕΛ.ΤΑ. τίμησαν τον Ροντήρη με αναμνηστικό γραμματόσημο των 100 δραχμών στις 2/12/1987.

Προτομή του [έργο του Τάκη Παρλαβάνζα, από το Ροταριανό Όμιλο στα 1995] έχει στηθεί σε χώρο παράπλευρα στο αρχαιολογικό πάρκο της Ηρώων Πολυτεχνείου, προς την οδό Σκουζέ.

Πρώτη δημοσίευση: Εφημερίδα Πειραϊκή Πολιτεία, Πέμπτη 25 Σεπτεμβρίου 1997, σ. 18.

Μεταφορά εδώ, με ελάχιστες αλλαγές, 19/12/2010.

ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑ. 

*Την εποχή που έγραψα το άρθρο είχα στενή φιλική σχέση με την Κωστούλα. Έκανα πολλές επισκέψεις στο σπίτι της για φαγητό ή ποτό. Τριγύρισα, περιεργάστηκα, έμαθα όλες τις γωνιές που έζησε ο πατέρας της. Είδα φωτογραφίες, πίνακες, αφιερώσεις άλλων προς το φίλο και δάσκαλό τους, όπως και τα βιβλία του. Βγήκα στην αυλή και κάθησα εκεί που αναπαυόταν. Έχω να πάω αρκετά χρόνια, δε γνωρίζω τα κατόπιν διατρέξαντα. Το κείμενο είναι περισσότερο γραμμένο από τις αφηγήσεις της.

Διαφημιστικό έντυπο για τις φυγόκεντρες αντλίες που κατασκεύαζε η Εταιρεία ΡΟΣΤΟ

*10 Δεκεμβρίου 2010. Στη στάση της Πλατεία Φρεαττύδας μίλησα με έναν παλιό υπάλληλο του μηχανουργείου.

Ο Στρουμπούλης είχε πεθάνει νωρίτερα από φυματίωση.

Το εργοστάσιο βγήκε σε πλειστηριασμό από την Τράπεζα.

Το αγόρασε πέντε εκατομμύρια ένας πρώην υπάλληλός του,

ο Μακρυδάκης που αφού σπούδασε είχε ανοίξει εκεί κοντά ένα άλλο. Μακρυδάκης και Μουστάκης ήταν οι δυο νέοι ιδιοκτήτες. Το επέκτειναν παίρνοντας και το διπλανό μεγάλο οικόπεδο. [Ο μάρτυρας μένει στην οδό Χατζηκωσταντή].

Το εργοστάσιο ήταν αριστερά όπως ανεβαίνουμε από την παραλία την Αιτωλικού μετά τις γραμμές του τρένου. Κατεδαφίστηκε και ήδη τη θέση καταλαμβάνει  πρόσφατη εγκατάσταση.

*Ο Ροντήρης χαρακτηρίστηκε «δύσκολος, ιδιόμορφος, τελειοθήρας, πεισματάρης..». Οι περί αυτόν κατά τη διάρκεια της θεατρικής του ζωής, έχουν πολλά να διηγηθούν για τις πράξεις του.

*Λόγω χρέων από πιστωτικές κάρτες είχαν προκύψει πολλά οικονομικά προβλήματα με κίνδυνο να κατάσχουν την οικία Ροντήρη οι Τράπεζες. Στα τελευταία χρόνια το παραμελημένο διατηρητέο ανακαινίστηκε. Συγκεκριμένα, στα 2011, κατόπιν αδείας του Υπουργείου Πολιτισμού, το κτήριο που ανήκει στους Δημήτρη Έξαρχο, Αικατερίνη Μαλάμου και Κωστούλα Ροντήρη, ανέλαβε να επισκευάσει και να προσθέσει νέο ισόγειο η εταιρεία ΑΚ (του Γιώργου Αλυσανδράτου και Δημήτρη Κατσαρέλη).