Η κωμωδία και η διάγνωση της υποκρισίας
- ΕΛΕΝΗ ΒΑΡΟΠΟΥΛΟΥ
Αν ποτέ πάψει η αγάπη για το θέατρο, θα πάψει και η αγάπη για τον Μολιέρο. Γιατί αυτός ο ηθοποιός, ποιητής, θιασάρχης που στον γαλλικό 17ο αιώνα, τον «μεγάλο αιώνα» της γαλλικής κλασικής δραματουργίας, ανανέωσε την κομέντια ντελ άρτε και τους τύπους της, τόνωσε τη φάρσα αλλά και έπλασε την κωμωδία χαρακτήρων, παραμένει δίπλα στον Σαίξπηρ ο κλασικός συγγραφέας με τη μεγαλύτερη επιρροή σε όλη την υφήλιο. Και εξακολουθεί να είναι με την ταραχώδη θεατρική ζωή του, ακόμη και με τον θεατρικό θάνατό του που άρχισε την ώρα της παράστασης ενώ έπαιζε τον «Κατά φαντασίαν ασθενή», μια ενσάρκωση του ίδιου του θεάτρου.
Η κωμωδία που στρέφεται προς την τραγωδία, το γέλιο που υποκρύπτει τον φόβο, η κριτική των κοινωνικών «ασθενειών» τόσο πίσω από την εντυπωσιακή γελοιογράφηση ενός προσώπου όσο και πίσω από την εκρηκτική αστειότητα των κωμικών καταστάσεων, στάθηκαν συχνά τα θεμέλια πάνω στα οποία στηρίχθηκαν πολλές από τις σύγχρονες σκηνικές προσεγγίσεις της μολιερικής κωμωδίας. Και μπορεί η κωμωδία αυτή να έχει ως αφετηρία τα βασικά ηθικά ελαττώματα, τις γελοίες συμπεριφορές ως παρεκκλίσεις από τον κοινό νου ή τη λογική της φύσης, όμως ξανοίγεται με μοναδικό τρόπο και προς τις δύσβατες περιοχές του ψυχισμού, προς τη σκοτεινή πλευρά του φανατικού και ιδεοληπτικού ανθρώπου, προς τις επικίνδυνες πλευρές του ατομικισμού.
Οι ηθοποιοί, γυναίκες και άνδρες, σε όλον τον κόσμο αγαπούν τον Μολιέρο. Οχι μονάχα επειδή οι ανεξάντλητοι χαρακτήρες και τύποι των έργων του προσφέρονται συνεχώς για νέες ερμηνείες ή υποκριτικές επιδόσεις, αλλά και γιατί το θέατρο του Μολιέρου είναι ένα συναρπαστικό θέατρο των κωμικών σωμάτων, της θεατρικότητας, της άμεσης επικοινωνίας με το κοινό. Στις μολιερικές κωμωδίες το αυθόρμητο και απελευθερωτικό γέλιο συνδυάζεται με τη βαθύτερη διαδικασία της αυτογνωσίας. Από την πλευρά τους οι θεατές, ενώ απολαμβάνουν τη δεξιοτεχνική δραματική γραφή, την εκλεπτυσμένη γλώσσα σε στίχο ή πρόζα, παρασύρονται από την πλαστικότητα με την οποία ο Μολιέρος παρουσιάζει τον ζηλιάρη και τον φιλάργυρο, τον συμφεροντολόγο και τον ανερχόμενο, τον υποκριτή και τον αδιάλλακτο, τον αδίστακτο και τον υποχόνδριο. Η κοινωνική πινακοθήκη του Μολιέρου, με τη σχέση υπηρετών και αφεντάδων, με τους ανθρώπους να καταδυναστεύονται από το χρήμα, με τους γέρους να ανταγωνίζονται τους νέους, με τους άνδρες να θέλουν να υποτάξουν τις γυναίκες, είναι πάντα επίκαιρη.
Ελεύθερο, ανατρεπτικό πνεύμα στην εποχή του, ο Μολιέρος είχε στρέψει τη σάτιρά του προς αριστοκράτες, αστούς και χωρικούς και είχε κάνει ανυποχώρητους εχθρούς του τον κλήρο και την Εκκλησία. Σήμερα η οξύτητα του μολιερικού λόγου εξαρτάται κυρίως από τον περίγυρο μέσα στον οποίο προσλαμβάνεται το έργο και η παράσταση. Και υπάρχουν μέρη όπου ο Μολιέρος μπορεί να είναι ακόμη ένας αμείλικτος κριτής, μέρη όπου ταιριάζει απόλυτα η μολιερική διάγνωση της υποκρισίας, του αρχοντοχωριατισμού, της πλεονεξίας. Αυτό όμως που ξεπερνά κάθε χρονικό και γεωγραφικό πλαίσιο, αποδεικνύοντας την παγκοσμιότητα του συγγραφέα, είναι ο μύθος των δραματικών προσώπων του, από τον Δον Ζουάν και τον Ταρτούφο ως τον Μισάνθρωπο, τον Ζουρντέν και τον Ζορζ Νταντέν.
- Πρώτη δημοσίευση: Το Βήμα, Κυριακή 1 Φεβρουαρίου 2009
The following two tabs change content below.
Latest posts by dromena (see all)
- Ο Σαίξπηρ στο πολεμικό Λονδίνο - 11 Απριλίου, 2024
- Η “Δωδέκατη νύχτα” του Σαίξπηρ - 2 Απριλίου, 2024
- Αν ο Νίκος Χαραλάμπους σκηνοθετούσε τον τηλεφωνικό κατάλογο - 31 Μαρτίου, 2024
- Ο σκηνοθέτης Νίκος Χαραλάμπους - 31 Μαρτίου, 2024
- Μνήμη Νίκου Χαραλάμπους - 31 Μαρτίου, 2024
