Κάρλο Γκολντόνι (1707 – 1793)

Μοιράσου το!

Ο Κάρλο Γκολντόνι [Carlo Goldoni, Βενετία, 25 Φεβρουαρίου 1707 – Παρίσι, 6 Φεβρουαρίου 1793] ήταν Ιταλός κωμωδιογράφος, ο οποίος θεωρείται ότι ανανέωσε την ιταλική κωμωδία, απομακρυνόμενος από τις χοντροκομμένες φάρσες, δημιουργώντας την «κωμωδία χαρακτήρων». Στα έργα του, παρουσιάζονται χαρακτηριστικές φυσιογνωμίες της μεσαίας τάξης του καιρού του, ενώ ενσωμάτωσε στοιχεία και από τους χαρακτήρες της Κομέντια ντελ άρτε!.

Ο Γκολντόνι γεννήθηκε στη Βενετία από τη Μαργκερίτα και τον Τζούλιο Γκολντόνι. Ενδιαφέρθηκε από τα παιδικά του κιόλας χρόνια για το θέατρο. Το 1723, o πατέρας του τον έστειλε στο αυστηρό Κολέγιο Ghislieri στην Παβία, ωστόσο ο Γκολντόνι περνούσε το χρόνο του διαβάζοντας αρχαίες ελληνικές και λατινικές κωμωδίες. Είχε αρχίσει ήδη να γράφει: εξαιτίας ενός ποιήματος-λίβελου και της επίσκεψής του σε τοπικό οίκο ανοχής, αποβλήθηκε από τη σχολή και έφυγε από την πόλη το 1725. Σπούδασε νομική στο Ούντινε και πήρε το πτυχίο του στη Μοδένα.

Παρότι εργάστηκε ως γραμματέας και σύμβουλος, επέστρεψε στη Βενετία και αφιερώθηκε στη συγγραφή έργων και στη διαχείριση θεάτρων. Το 1731, πέθανε ο πατέρας του κι ένα χρόνο αργότερα έφυγε για το Μιλάνο και τη Βερόνα, όπου ο θεατράνθρωπος Τζιουζέπε Ίμερ τον βοήθησε να γίνει κωμικός ποιητής, ενώ τον γνώρισε και με τη μελλοντική του σύζυγο, Νικολέτα Κόνιο, με την οποία επέστρεψε στη Βενετία μέχρι το 1743.

Στο ιταλικό θέατρο εμφανίστηκε με την τραγωδία Amalasunta στο Μιλάνο, το οποίο αποτέλεσε θεατρική και οικονομική αποτυχία. Ο διευθυντής της όπερας του τόνισε ότι στη Γαλλία ο συγγραφέας θα έπρεπε να προσπαθήσει να ευχαριστήσει το κοινό, αλλά στην Ιταλία έπρεπε να συμβουλευτεί και να ευχαριστήσει τα μέλη του θιάσου. Έπειτα από αυτό, ο Γκολντόνι έκαψε το χειρόγραφο του έργου. Το επόμενο έργο του με τίτλο Belisario (1734) είχε μεγαλύτερη επιτυχία. Ταυτόχρονα, έγραφε λιμπρέτα για όπερα, ενώ υπηρέτησε ως πνευματικός διευθυντής της βενετσιάνικης όπερας San Giovanni Grisostomo.

Σύντομα ανακάλυψε ότι είχε μεγαλύτερο ταλέντο στην κωμωδία, ενώ συνειδητοποίησε ότι η ιταλική σκηνή χρειαζόταν μια μεγάλη ανανέωση. Υιοθέτησε ως πρότυπό του το Μολιέρο και το 1738 παρουσίασε την πρώτη του κωμωδία, με τίτλο L’uomo di mondo. Ακολούθησαν μερικά από τα πιο χαρακτηριστικά του έργα, στα οποία διαφαινόταν το ιδιαίτερο στυλ γραφής του που συνδύαζε το ύφος του Μολιέρου και τη δυναμική της Κομέντια ντελ άρτε, προσθέτοντας παράλληλα τή δική του προσωπική πινελιά.

Μετά το 1748, ο Γκολντόνι συνεργάστηκε με το συνθέτη Μπαλτασάρε Γκαλούπι, συνεισφέροντας σημαντικά στην ανάπτυξη της Όπερα μπούφα. Στις κωμωδίες του που ακολουθούσαν αυτή τη φόρμα, ο Γκολντόνι ενσωμάτωσε χαρακτήρες της Κομέντια ντελ άρτε με αναγνωρίσιμα στοιχεία από την σύγχρονή του πραγματικότητα, συνήθειες και χαρακτήρες της μεσαίας τάξης και της καθημερινότητας της Βενετίας.

Το 1761, εξαιτίας της διαμάχης του με το συγγραφέα Κάρλο Γκότσι, ο οποίος τον κατηγόρησε ότι στέρησε από το Ιταλικό θέατρο την ποίηση και τη φαντασία, μετακόμισε αγανακτισμένος στο Παρίσι, όπου έγινε δεκτός στην Αυλή και τέθηκε υπεύθυνος του Ιταλικού Θεάτρου. Έμεινε στη Γαλλία μέχρι το τέλος της ζωής του, γράφοντας στα γαλλικά τα έργα του και τα Απομνημονεύματά του. Υπήρξε ιδιαίτερα δημοφιλής στη χώρα. Όταν αποσύρθηκε στις Βερσαλλίες, δεχόταν σύνταξη από τον ίδιο το Βασιλιά, την οποία έχασε μετά τη Γαλλική Επανάσταση, αλλά αποδόθηκε ξανά στη σύζυγό του μετά το θάνατό του.

Τα έργα που γράφτηκαν όσο ο συγγραφέας ήταν στην Ιταλία δεν έχουν θρησκευτικό ή εκκλησιαστικό θέμα ούτε εκφράζουν σκέψεις για το θάνατο ή τη μετάνοια, κάτι που προκαλεί εντύπωση λόγω της αυστηρής καθολικής ανατροφής του Γκολντόνι. Μετά τη μετοίκησή του στη Γαλλία, η θέση του έγινε πιο ξεκάθαρη, καθώς τα έργα του είχαν έντονο αντι-εκκλησιαστικό τόνο και συχνά σατίριζαν την υποκρισία των μοναχών και της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας.

Ο Γκολντόνι ενδιαφερόταν για τις σχέσεις των ανθρώπων μεταξύ τους, τη φιλοσοφία, το κίνημα του Ουμανισμού, ενώ ασκούσε κριτική στην αλαζονεία, στην αδιαλλαξία και την κατάχρηση εξουσίας. Συχνά σατίριζε τους υπερόπτες ευγενείς και τους φτωχούς που δεν είχαν τιμιότητα και αξιοπρέπεια.

Έγραψε περισσότερα από 250 έργα.

Τίτλοι στη βάση Βιβλιονέτ

(2015)Η έξυπνη υπηρέτρια, Ηριδανός
(2013)Η βεντάλια, Δωδώνη
(2011)Η λοκαντιέρα, Εκδόσεις Πατάκη
(2011)Η τριλογία του παραθερισμού, Νεφέλη
(2009)Η μικρή πλατεία, Ηριδανός
(2009)Οι αγροίκοι, Ηριδανός
(2008)Η λοκαντιέρα, Εκδόσεις Πατάκη
(2008)Λοκαντιέρα, Ηριδανός
(2008)Οι δίδυμοι της Βενετίας, Ηριδανός
(2008)Υπηρέτης δύο αφεντάδων, Ηριδανός
(2007)Οι ερωτευμένοι, Ηριδανός
(2006)Τέλος καρναβαλιού, Δημοτικό Περιφερειακό Θέατρο Πάτρας
(2005)Οι αγροίκοι, Δωδώνη
(2005)Υπηρέτης δύο αφεντάδων, Εκδόσεις Παπαδόπουλος
(2004)Η Λοκαντιέρα, DeAgostini Hellas
(2003)Η τριλογία του παραθερισμού, Δωδώνη
(2000)Μολιέρος, Δωδώνη
(1998)Καβγάδες στην Κιότζια, Δωδώνη
(1996)Οι δίδυμοι της Βενετίας, Δωδώνη
(1996)Υπηρέτης δύο αφεντάδων, Εκδόσεις Καστανιώτη
(1995)La bottega del caffè, Perugia
(1995)La locandiera, Perugia
(1995)Παμέλα, Δωδώνη
(1993)Η βεντάλια, Δωδώνη
(1993)Ο υπηρέτης δύο αφεντάδων, Δωδώνη
(1980)Το καφενείο, Δωδώνη
(1977)Λοκαντιέρα, Δωδώνη

Συμμετοχή σε συλλογικά έργα

(2010)Θεατρικοί διάλογοι, Ηριδανός
(2010)Θεατρικοί μονόλογοι, Ηριδανός

Βιβλιογραφία

Βάλτερ Πούχνερ, «Η πρόσληψη του Carlo Goldoni στην Ελλαδα», στο: Βάλτερ Πούχνερ, Δραματουργικές αναζητήσεις-Πέντε μελετήματα, εκδ. Καστανιώτης, Αθήνα, 1995, σελ. 345-358
Δημήτρης Σπάθης, «Η παρουσία του Γκολντόνι στο νεοελληνικό θέατρο», στο: Ο Διαφωτισμός και το νεοελληνικό θέατρο, εκδ.University Studio Press, Θεσ/νίκη, 1986, σελ. 199-214