Το θέατρο και ο Μάης του ’68 > ΔΡΩΜΕΝΑ > Το θέατρο και ο Μάης του ’68
Το θέατρο και ο Μάης του ’68

Το θέατρο και ο Μάης του ’68

dromena
Μοιράσου το!

ΕΛΕΝΗ ΣΕΜΕΡΤΖΙΔΟΥ

Είναι άραγε το θέατρο, σε κάθε εποχή, ένα είδος αγκίτ-προπ; Ένα μέσον, δηλαδή, για τη διάδοση και την προπαγάνδιση ιδεών που αποσκοπούν στην επίδραση της κοινής γνώμης και την κινητοποίησή της υπέρ κάποιου σκοπού;

Στο μυαλό μου έρχεται συνειρμικά μια αφίσα του 1921, στην οποία απεικονίζεται το Κρεμλίνο, ενώ στα τείχη είναι γραμμένη η φράση “ΖΗΤΩ Η ΤΡΙΤΗ ΔΙΕΘΝΗΣ”. Σε κάθε μεγάλη πόλη της Σοβιετικής Ένωσης, ομάδες καλλιτεχνών δημιουργούσαν αφίσες με λαμπρά χρώματα, για να συνοδεύσουν ομιλίες και συγκεντρώσεις του Κομμουνιστικού Κόμματος και να μεταδώσουν στις πλατιές μάζες τη χροιά της επαναστατικής και μετεπαναστατικής Ρωσίας. Απ’ την άλλη, ειδικά τρένα, ζωγραφισμένα με εικόνες, μοίραζαν τη μπολσεβίκικη φιλολογία και λειτουργούσαν ως κινητά τυπογραφεία, βιβλιοπωλεία και κινηματογράφοι 150 θέσεων. Κι όλα αυτά για να παρακινηθεί ο, σχεδόν αναλφάβητος, λαός και να εργαστεί με το “όπλο παρά πόδας”, συντασσόμενος “υπό την κόκκινη σημαία”, ώστε να τρομοκρατήσει την μπουρζουαζία. Μέσα σ’ αυτό, δημιουργήθηκε η θεατρική κολεκτίβα Μπλε Μπλούζα, που ιδρύθηκε το 1923 στη Σοβιετική Ένωση. Εάν θέλει κανείς να δώσει έναν πρώτο χαρακτηρισμό σ’ αυτό το είδος θεάτρου, θα πρέπει να σταθεί σε δυο βασικά του γνωρίσματα:στους χονδροειδείς εμπαιγμούς του και στους μονόπλευρους χαρακτήρες που έπλασε.

Ανταρσία, λοιπόν, στους δρόμους, ανταρσία και στο θέατρο; Και πώς εκφράζεται αυτή η ανταρσία; Παρισινός Μάης του ’68, διαμαρτυρίες για το Βιετνάμ, διαδηλώσεις φοιτητών στο Βερολίνο, τα γεγονότα της Πράγας, διάδοση αριστερίστικων συνθημάτων, κορύφωση του μαοϊκού κινήματος, έξαρση αναρχικών ουτοπιών. Η έξωθεν πίεση πολύ μεγάλη, συντείνει και σε μεγάλες θεατρικές ανακατατάξεις. Το ευρωπαϊκό και αμερικανικό θέατρο παίρνουν θέση σ’ αυτή την πολιτική σκακιέρα εκ των έσω. Απορροφούν όλη την ανθρώπινη ενέργεια των ριζοσπαστικών αιτημάτων, έτσι όπως αυτή εκδηλώνεται στα αμφιθέατρα, τα οδοφράγματα, τα εργοστάσια, τους τόπους με τις καταλήψεις. Το θέατρο παρεμβαίνει, πια, ως καινούργια μορφή αγκίτ-προπ. Κηρύσσει την “επιστροφή του σώματος”, απελευθερώνοντάς το από την καταδυνάστευση του θεατρικού κειμένου. Προβάλλεται η συλλογική δημιουργία και διαφοροποιείται η γνωστή, μέχρι πρότινος, κατανομή εργασίας ανάμεσα στον σκηνοθέτη, τον συγγραφέα και τους ηθοποιούς. Συχνά, τα θεατρικά δρώμενα βγαίνουν έξω από τα παραδοσιακά κτήρια και τους ειδικούς χώρους και γίνονται “θέατρο του δρόμου” ή, αλλιώς, ο “δρόμος σαν θέατρο”. Εκεί, στον δρόμο, η φοιτητική νεολαία και οι διανοούμενοι αυτοσχεδιάζουν, διαμαρτύρονται, ονειρεύονται την κοινωνική ανατροπή και γιορτάζουν την επανάσταση. Ηθοποιοί (δρώντα πρόσωπα) και θεατές, την ίδια στιγμή στους κατάμεστους δρόμους, αλληλεπιδρούν αυθόρμητα. Ρήξη με τις μεγάλες δραματουργίες, ρήξη με την πρωτοκαθεδρία της λέξης, θρίαμβος του σώματος. Το θέατρο και οι θεατρικές πρακτικές γίνονται “εγχείρημα πολιτικοποίησης”, υπό ομάδες ή κολεκτίβες, που οι παραστάσεις τους είναι κυρίως συλλογικές, ενώ βασίζονται στη σωματική έκφραση και τον αυτοσχεδιασμό.

Στις 25 Μαΐου 1968, σαράντα Γάλλοι διευθυντές αποκεντρωμένων σκηνών υπογράφουν τη διακήρυξη της Βιλερμπάν, που ομολογούσε την αδυναμία των Λαϊκών Θεάτρων να γεφυρώσουν το πολιτιστικό χάσμα ανάμεσα στους καλλιεργημένους αστούς και τη μη προνομιούχο μάζα των θεατών. Σ’ αυτή τη διακήρυξη υπήρχε η βούληση ενός θεάτρου που θα συνένωνε τη “λαϊκή εμψύχωση” με τη “θεατρική δημιουργία”, έτσι ώστε μια πολιτιστική πολιτική, προερχόμενη απευθείας από τους ανθρώπους του θεάτρου, να αποτελέσουν τον αντίλογο στην κρατική εξουσία.

Το πολιτικό μήνυμα κυριαρχεί, πλέον, στις θεατρικές παραστάσεις. Με επέμβαση του υπουργού Εξωτερικών, η γαλλική κυβέρνηση αποσύρει από το ρεπερτόριο του Εθνικού Λαϊκού Θεάτρου το έργο του Αρμάν Γκατί Το πάθος του στρατηγού Φράνκο, ένα από τα έργα που είχαν ανακοινωθεί για το έτος 1968. Στη Φρανκφούρτη της Ομοσπονδιακής Γερμανίας, στις 20 Μαρτίου 1968, παίζεται σε παγκόσμια πρώτη ο Λόγος για το Βιετνάμ του Πέτερ Βάις, έργο-σύμβολο του “θεάτρου-ντοκουμέντου”. Τα θεάματα “αγκιτάτσιας-προπαγάνδας”, το έτος 1968, σε γειτονιές και τόπους δουλειάς, σε χωριά και πολιτείες ήταν θεάματα αυτονομημένης πολιτιστικής δράσης , με αυθόρμητο, πολλές φορές, χαρακτήρα, φόρμες σύντομες, με ζωντανό υλικό παρμένο από την καθημερινότητα και με ηθοποιούς και θεατές να συγκροτούν τη δυναμική του γκρουπ. Στα θεάματα αυτά, η πολιτιστική διάσταση και παρέμβαση προέκυπτε, κατά βάση, από τις εσωτερικές διεργασίες της ομάδας, παρά από κάποια συγκεκριμένα πολιτικά μηνύματα. Με παραδείγματα όπως ο Ντάριο Φο ή το Θέατρο του Ήλιου (εργατικός συνεταιρισμός με ηγετική φυσιογνωμία την Αριάν Μνουσκίν), το 1968, θα λέγαμε πως, είναι το έτος που η πολιτική έχει διαποτίσει ολόκληρο τον κορμό του θεάτρου. Διαμορφώνεται, τη χρονιά αυτή, μια εναλλακτική κουλτούρα, ενός “αντεργκράουντ”, με αναφορές στην Ποπ Αρτ ή την αισθητική των κόμικς και της παρωδίας, αλλά και με τον τεμαχισμό ή την εξαντλητική ιδεολογική ανάλυση κλασικών κειμένων.

Οι μορφές θεάτρου που άκμασαν στο τέλος της δεκαετίας του ’60 αποδείχθηκαν ανθεκτικές. Περνώντας τα χρόνια, σταδιακά, άδειασαν από το ειδικό πολιτικό βάρος εκείνης της εποχής. Άφησαν, όμως, το στίγμα τους και το άρωμά τους στις επερχόμενες (θεατρικές) γενεές.

____________

  • Πρώτη δημοσίευση: Παρέμβαση. Περιοδικό λόγου & τέχνης. Τεύχος 207-208, Άνοιξη 2022
  • Κντρική φωτογραφία: Théâtre du soleil, “1789”

Μοιράσου το!
ΔΡΩΜΕΝΑ ΜΕΛΕΤΕΣ-ΑΡΘΡΑ

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *

ΙΣΩΣ ΣΑΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΕΙ

© dromena.net All rights reserved. | Developed by Δυτικός Άνεμος