Τόμας Μάγερ: Και μετά το θέατρο;
- Του Τόμας Μάγερ*
“Το θέατρο μπορεί σχεδόν μόνο τότε να υπερισχύσει του θεατρικού έργου, αν κατορθώσει να αποφύγει τον κίνδυνο να δεχτεί να αλλάξει όσο είναι δυνατό από το θεατρικό έργο – πράγμα που προς το παρόν το κατορθώνει σχεδόν πάντα”. (Μπέρτολτ Μπρεχτ, Δυσκολίες του επικού θεάτρου)
“Πράγματι υπάρχει άλλος τρόπος. Είναι ένας τρόπος να παίζεις θέατρο, με τον οποίο ο κόσμος που παριστάνεις δεν είναι απλώς ένας επιθυμητός κόσμος, με τον οποίο ο κόσμος δεν παρουσιάζεται όπως θα έπρεπε να είναι, αλλά όπως είναι. Αυτός ο ρεαλιστικός τρόπος να παίζεις θέατρο”. (Μπέρτολτ Μπρεχτ, Για το αξιοσημείωτο και αυτό που αξίζει να δει κανείς)
ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ είναι πάντοτε, εκτός των άλλων, γιορτή των αισθήσεων. Όταν πέσει η αυλαία, ανάβουν τα φώτα και όλοι τρίβουμε παραξενεμένοι τα μάτια. Τι είδαμε; Συνεχίζουν να μας απασχολούν οι εικόνες, τα πρόσωπα, τα κείμενα της παράστασης; Η απόλυση διατηρεί τη σημασία της ή χάθηκε για πάντα με το τέλος της παράστασης; Μήπως παρατηρούσαμε μονάχα ένα πυροτέχνημα, λαμπρό, διασκεδαστικό, το οποίο δεν αφήνει ίχνη, το πολύ την πικρή σκέψη ότι μας κόστισε τόσα χρήματα;
Κάποτε κάθε παράσταση τελειώνει, ακόμη και η παράσταση του μεταφυσικού θεάτρου που διαρκεί περισσότερο από τη ζωή μας. Μετά το θέατρο της προεκλογικής περιόδου, η Ομοσπονδιακή Γερμανία βρίσκεται στο σταυροδρόμι. Στην ιστορία της μέχρι σήμερα υπήρχαν τρία χαρακτηριστικά που τη διέκριναν ουσιαστικά από την κοινωνία των ΗΠΑ. Ο καπιταλισμός του Ρήνου συνέδεε την οικονομία της αγοράς, όχι στενά και καθοριστικά, αλλά πάντως διακριτά, με τις θεμελιώδεις αξίες της δικαιοσύνης και της αλληλεγγύης. Τα δημοκρατικά λαϊκά κόμματα, κόμματα λόγου και προγράμματος λειτουργούσαν ως γέφυρες μεταξύ του πολιτικού λόγου στην κοινωνία των πολιτών και του πολιτικού συστήματος δημιουργώντας μια σκεπτόμενη δημοσιότητα. Τα μέσα εφάρμοζαν μεν όλο και πιο επαγγελματικές μεθόδους της σκηνοθετικής τέχνης, χωρίς όμως να παρεμβαίνουν στην πραγματικά ιδιωτική ζωή των πολιτικών. Υπήρχε ένα γενικά σεβαστό όριο μεταξύ της πολιτικής και της ιδιωτικής σφαίρας.
Το μέλλον θα δείξει αν οι αμφιλεγόμενες εμπειρίες με τη σκηνοθεσιολαγνεία και την απογοήτευση από τη σκηνοθεσία που μας προσέφερε το θεατρικό εκλογικό έτος 1998 θα ανοίξουν το δρόμο του αχαλίνωτου εξαμερικανισμού της πολιτικής επικοινωνίας ή θα προκαλέσουν περισυλλογή και αυτοσυγκράτηση. Αν η πολιτική μεταβληθεί σε θέατρο δεν θα ωφεληθεί η ίδια και θα ζημιωθεί η δημοκρατία. Δεν πρόκειται ούτε για σεμνοτυφία ούτε για αυτάρεσκη περιφρόνηση της μαζικής επικοινωνίας. Πρόκειται για την αίσθηση του μέτρου.
Η πολιτική στοχεύει στην εξουσία και, αν είναι έντιμη, στην εξουσία για ανθρωπιστικούς σκοπούς. Η πολιτική δεν μπορεί να παρουσιάζει η ίδια τον εαυτό της, και μάλιστα στην κοινωνία των μέσων. Η πολιτική μας φαίνεται ελκυστική όταν μας ικανοποιεί οπτικά και ακουστικά. Η σκηνοθεσία μπορεί να διευρύνει την εμβέλεια της πολιτικής επικοινωνίας, η οποία αποτελεί ζωτική προϋπόθεση της δημοκρατίας. Η καλή αφήγηση συναρπαστικών ιστοριών, η διασκεδαστική και πληροφοριακή ταυτόχρονα συμπύκνωση δύσκολων καταστάσεων, η παραστατική ενσάρκωση μεγάλων σχεδίων -στο μέτρο που υπάρχουν-, όλα αυτά αποτελούν δυνατότητες για τη μετάδοση της πολιτικής στην κοινωνία των μέσων. Και γιατί η πολιτική και τα μέσα δεν θα έπρεπε να διδαχτούν από το θέατρο; Η δύναμη που αποκτά η παραστατική αφήγηση μπορεί να πηγάζει από την πειστικότητα του αντικειμένου ή από την τέχνη του παρουσιαστή και μόνο. Το προϊόν της σκηνοθεσίας μπορεί να είναι πολιτική ή απλώς απατηλό φαινόμενο.
Δουλειά της πολιτικής -και στην κοινωνία των μέσων- θα έπρεπε να είναι προπάντων να ασκεί πολιτική και να τη σκηνοθετεί ελκυστικά. Η δουλειά των μέσων είναι να παρουσιάζουν την πολιτική κατά τέτοιον τρόπο, ώστε να τη βλέπουν πολλοί άνθρωποι, αλλά να παραμένει πολιτική. Η κριτική της σκηνοθεσίας μπορεί να αποτελέσει την κινητήρια δύναμη τόσο για την πολιτική όσο και για τη σχέση μεταξύ των μέσων ενημέρωσης.
Η πολιτική ζει από την καλή ρητορική και τη μετάδοση της πολιτικής με μια δόση θεάτρου – θεάτρου το οποίο αποδέχεται τον εαυτό του και δείχνει διασκεδαστικά και εντυπωσιακά τι συμβαίνει, αντί να παρουσιάζει ως γεγονός ό,τι δεν συμβαίνει και να παραπλανά το θεατή σχετικά ε τη θεατρικότητά του.
Στο μέτρο που ένας πολιτικός ή ένας άνθρωπος των μέσων Α παρουσιάζει το Χ σε ένα κοινό Σ και το Χ ύστερα από φρόνιμη σκέψη αναλύεται σε πραγματική πράξη και καθαρές προθέσεις με παραδοχή ότι πρόκειται για παραστατική παρουσίαση, η χρήση θεατρικών μεθόδων δεν οδηγεί αναγκαστικά στην παραγωγή πολιτικής “λες και”. Το θέατρο παραμένει θέατρο και η πολιτική παραμένει πολιτική. Αυτό μπορεί να συμβεί και στην κοινωνία των μέσων. Εμείς μπορούμε να το μάθουμε;
_______________________________
*Τόμας Μάγερ, Η πολιτική ως θέατρο. Η νέα εξουσία της ηθοποιίας. Μετάφραση από τα γερμανικά: Θόδωρος Παρασκευόπουλος. Εκδ. Καστανιώτη, Αθήνα 2000.
- Κεντρική φωτογραφία: Σκηνή από το “The Taming of the Shrew” του Shakespeare ή “Katharina and Petruchio” (1809) από την Washington Allston. Μουσείο Τέχνης της Φιλαδέλφειας / Wikipedia.
The following two tabs change content below.
Latest posts by dromena (see all)
- Ο Σαίξπηρ στο πολεμικό Λονδίνο - 11 Απριλίου, 2024
- Η “Δωδέκατη νύχτα” του Σαίξπηρ - 2 Απριλίου, 2024
- Αν ο Νίκος Χαραλάμπους σκηνοθετούσε τον τηλεφωνικό κατάλογο - 31 Μαρτίου, 2024
- Ο σκηνοθέτης Νίκος Χαραλάμπους - 31 Μαρτίου, 2024
- Μνήμη Νίκου Χαραλάμπους - 31 Μαρτίου, 2024
