Ο Ιωάννης Γρυπάρης (17/29 Ιουλίου 1870 – Αθήνα, 13 Μαρτίου 1942) ήταν Έλληνας μεταφραστής, λογοτέχνης και εκπαιδευτικός, ενώ διετέλεσε επίσης στέλεχος του Υπουργείου Παιδείας και διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου. Στα κατάλοιπα του λογοτέχνη, βρέθηκε ανέκδοτη δική του μετάφραση της ¨Πολιτείας του Πλάτωνος”, σε δημοτικό λόγο. Από τα δέκα βιβλία της πλατωνικής Πολιτείας, τα επτά μόνο μπόρεσε να επεξεργαστεί, αλλά και έτσι η εργασία του είναι πολύτιμη.

Την Πολιτεία του Πλάτωνος την είχε μεταφράσει και εκδώσει ο Γρυπάρης και το 1911 στη σειρά της βιβλιοθήκης ” Φέξη” στην καθαρεύουσα, αλλά δεν ικανοποίησε πλήρως τον ποιητή. Γι΄αυτό την ξανάκανε στην δημοτική, βελτιώνοντας την απόδοση του κλασικού κειμένου. Η Εταιρεία Ελλήνων Λογοτεχνών, στην οποία ο Γρυπάρης κληροδότησε τα υπάρχοντά του, παραχώρησε τα χειρόγραφά του και έτσι εκδόθηκαν στη νέα σειρά ” Αρχαίων Ελλήνων Συγγραφέων” σε επιμέλεια του Ευάγγελου Παπανούτσου.

Ο Ιωάννης Γρυπάρης γεννήθηκε στη Σίφνο, από όπου καταγόταν και η οικογένειά του, πέρασε όμως τα παιδικά και μαθητικά του χρόνια στην Κωνσταντινούπολη. Ο πατέρας του ήταν δάσκαλος και βιβλιοπώλης. Αποφοίτησε από τη Μεγάλη του Γένους Σχολή και το 1888 γράφτηκε στο Πανεπιστήμιο Αθηνών για να σπουδάσει φιλολογία. Το 1892 η συλλογή του Δειλινά, γραμμένη στη δημοτική απορρίφθηκε από την επιτροπή του Φιλαδέλφειου διαγωνισμού. Την ίδια χρονιά επέστρεψε για πέντε χρόνια στην Πόλη, όπου εργάστηκε ως ελληνοδιδάσκαλος και επιμελήθηκε (μαζί με την Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου) της σύνταξης του περιοδικού Φιλολογική Ηχώ του Νίκου Φαληρέα.

Στα δύο χρόνια της σύμπραξής του στην Φιλολογική Ηχώ (1896-1897) ο Γρυπάρης πέτυχε συνεργασίες ονομάτων όπως του Παλαμά, του Ψυχάρη, του Εφταλιώτη και άλλων, μετατρέποντας το άλλοτε άσημο περιοδικό σε όργανο των δημοτικιστών. Υπήρξε επίσης συνιδρυτής (από κοινού με τον Κωσταντίνο Χατζόπουλο και το Γιάννη Καμπύση) του σημαντικού λογοτεχνικού περιοδικού Η Τέχνη (1898), που υπήρξε πρωτοποριακό σε επίπεδο διεθνούς ενημέρωσης για τη λογοτεχνική κίνηση και άσκησε μεγάλη επίδραση στην ανανέωση του ελληνικού πνευματικού και καλλιτεχνικού τοπίου της εποχής. Το 1897 και ενώ είχε προηγηθεί η σφαγή των Αρμενίων από τις τουρκικές αρχές, ο Γρυπάρης κατέφυγε στην Αθήνα όπου πήρε τελικά το πτυχίο του στη φιλολογία.

Από το 1897 και ως το 1911 εργάστηκε ως καθηγητής Μέσης Εκπαίδευσης σε νησιά του Αιγαίου, στην ΄Άμφισσα και το Αίγιο, ενώ το 1911 παντρεύτηκε και έφυγε με υποτροφία στην Ευρώπη (Ιταλία, Γερμανία, Γαλλία) ως το 1914. Γυμνασιάρχης στο Γύθειο και το Μεσολόγγι (1914-1917), γενικός επιθεωρητής Μέσης Εκπαίδευσης στη Χαλκίδα (1917-1920) τμηματάρχης Γραμμάτων και Τεχνών στο Υπουργείο Παιδείας (από το 1923), συντάκτης του περιοδικού Εικονογραφημένη Ελλάς (1925) και διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου (1930-1936), ο Γρυπάρης ανέπτυξε παράλληλα και λογοτεχνική δραστηριότητα, ποιητική και πεζογραφική. Το μοναδικό ποιητικό έργο του είναι η γραμμένη στη δημοτική συλλογή του Σκαραβαίοι και Τερρακότες (1919), στην οποία συγκέντρωσε ποιήματα που είχε νωρίτερα (1893 – 1909) δημοσιεύσει σε λογοτεχνικά περιοδικά και εφημερίδες, και για την οποία τιμήθηκε με το Αριστείο των Γραμμάτων και των Τεχνών. Στα ποιήματα του Γρυπάρη διακρίνονται επιδράσεις από τα ρεύματα του γαλλικού συμβολισμού και του παρνασσισμού.

Το πεζό έργο του αποτελείται από χρονογραφήματα, κριτικά σημειώματα , άρθρα και κυρίως μεταφράσεις (όλα τα σωζόμενα έργα του Σοφοκλή και του Αισχύλου, οι Βάκχες του Ευριπίδη, αποσπάσματα των Πλάτωνα, Ομήρου, Βακχυλίδη, Πίνδαρου, Ηροδότου, Κάτουλλου, Οράτιου, καθώς και έργα των Γκαίτε, Σίλλερ, Χάινε, Ζολά, Χάμσουν, Σέλλεϋ και άλλων). Ιδιαίτερη αναφορά πρέπει να γίνει στις μεταφράσεις του των αρχαίων τραγικών που αποτέλεσαν τη βάση της αναβίωσης του αρχαιοελληνικού δράματος στα πλαίσια των Δελφικών εορτών με την οργάνωση του Άγγελου Σικελιανού και εν συνεχεία από το Εθνικό Θέατρο.

1. Για περισσότερα βιογραφικά στοιχεία του Ιωάννη Γρυπάρη βλ. Βαλέτας Γ., «Γρυπάρης Ιωάννης», Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας6. Αθήνα, Χάρη Πάτση, χ.χ., Κ.Ι.Β., «Γρυπάρης Ιωάννης», Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια8. Αθήνα, Πυρσός, 1929, Λυκούργου Νίκη, «Γρυπάρης Ιωάννης», Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό3. Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1985 και Μερακλής Μ.Γ., «Ιωάννης Γρυπάρης», Η ελληνική ποίηση· Ρομαντικοί – Εποχή του Παλαμά – Μεταπαλαμικοί· Ανθολογία – Γραμματολογία, σ.338-341. Αθήνα, Σοκόλης, 1977.

Ενδεικτική Βιβλιογραφία

• Άγρας Τέλλος, «Ο δημιουργός», Νέα ΕστίαΛΒ΄, 1η/7/1942, αρ.362, σ.548-557 (τώρα και στον τόμο Τέλλος Άγρας Κριτικά Τόμος δεύτερος· Ποιητικά πρόσωπα και κείμενα· Φιλολογική επιμέλεια Κώστας Στεργιόπουλος, σ.72-94. Αθήνα, Ερμής, 1981 με τίτλο «Ο δημιουργός Γρυπάρης· Γλωσσική συμβολή – Το επίθετο – Τεχνολογικά – Στιχουργικά»).
• Αλισανδράτος Γιώργος Γ., «Ο Πραματευτής του Γρυπάρη· Φιλολογικά σημειώματα», στο συλλογικό τόμο Μνημοσύνης θρέμματα· Αφιέρωμα στη μνήμη του Αντώνη Μωραϊτη, σ.195-213. Αθήνα, Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας, 1993.
• Αποστολάκης Γ., Η ποίηση στη ζωή μας. Αθήνα, 1929.
• Αποστολάκης Γ., Το κλέφτικο τραγούδι. Αθήνα: 1950.
• Αργυροπούλου Μαρία Π., Λογοτεχνικές κρίσεις · Οι «Σκαραβαίοι και Τερρακότες» του κ.Ι.Ν.Γρυπάρη. Αθήνα, τυπ.Βάρτσου, 1929.
• Βαλέτας Γ., «Η βιβλιογραφία Ι.Γρυπάρη», Πειραϊκά ΓράμματαΓ΄, 1943.
• Βαλέτας Γ., (επιμ. εισαγ.), Ιωάννης Γρυπάρης· ΆπανταΑ΄-Β΄. Αθήνα, 1952 και 1967.
• Βαλέτας Γ., «Γρυπάρης Ιωάννης», Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας6. Αθήνα, Χάρη Πάτση, χ.χ.
• Βαλέτας Γ., Ιωάννης Γρυπάρης· Ο πρώτος μετασολωμικός· Βίος – Έργο – Εποχή. Αθήνα, Εκδόσεις Πηγής, 1971.
• Βλάχος Άγγελος, «Φιλαδέλφειος ποιητικός διαγωνισμός· κρίσις της επιτροπής των ελλανοδικών», Εστία, 1892, εξ.β΄ , σ.274.
• Γεωργουσόπουλος Κώστας, «Ο Γρυπάρης μεταφραστής τραγωδιών», Διαβάζω52, 4/1982, σ.37-38.
• Γιαλούρης Αντώνης, «Το έργο του Γρυπάρη», ΔιόνυσοςΑ΄ (Κωνσταντινούπολη), 1919, σ.6-18 και 22-23.
• Γιαλούρης Αντώνης, «Το έργο του Γρυπάρη», ΛόγοςΒ΄ (Κωνσταντινούπολη), 1920, σ.173-178.
• Θρύλος Άλκης, «Ι. Γρυπάρης», Κριτικές μελέτεςΙΙΙ, σ.5-41. Αθήνα, Σαριβαξεβάνης, 1925.
• Κακριδής Ι.Θ., Το μεταφραστικό έργο του Γρυπάρη. Αθήνα, ανάτυπο από τη Νέα Εστία, 1942.
• Κουντούρας Μιλτ., Ο ποιητής Γρυπάρης·Ομιλία. Χίος, Βιβλιοπωλείο Π.Ιατρίδη, 1920.
• Κ.Ι.Β., «Γρυπάρης Ιωάννης», Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια8. Αθήνα, Πυρσός, 1929.
• Λεκατσάς Παναγής Γ., «Ι.Ν.Γρυπάρη: Σοφοκλέους Φιλοκτήτης (ελεύθερη απόδοση)», Νέα Εστία23, ετ.ΙΒ΄, 15/1/1938, αρ.266, σ.138-140.
• Λυκούργου Νίκη, «Γρυπάρης Ιωάννης», Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό3. Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1985.
• Μαλάνος Τ., «Η Γρυπαρική ποίηση» , Νέα ΖωήΙΑ΄ (Αλεξάνδρεια), 1922, σ.329-340.
• Μαλάνος Τίμος, «Ιωάννης Γρυπάρης», Δειγματολόγιο· Κριτικά διάφορα, σ.28-36. Αθήνα, Φέξης, 1962.
• Μελάς Σπύρος, «Ιωάννης Γρυπάρης», Νεοελληνική Λογοτεχνία, σ.423-430. Αθήνα, Φέξης, 1962.
• Μερακλής Μ.Γ., «Ιωάννης Γρυπάρης», Η ελληνική ποίηση· Ρομαντικοί – Εποχή του Παλαμά – Μεταπαλαμικοί· Ανθολογία – Γραμματολογία, σ.338-341. Αθήνα, Σοκόλης, 1977.
• Μυριβήλης Στρατής, Ιωάννης Γρυπάρης·Σκαραβαίοι και Τερρακότες και ένα ανέκδοτο ποίημα. Αθήνα, Παρθενών, [1943].
• Νιρβάνας Παύλος, «Οι ποιηταί μας · Ιωάννης Γρυπάρης», Κριτική Α΄, σ.113 κ.εξ.
• Ξενόπουλος Γρηγόριος, «Ι.Ν.Γρυπάρης», Νέα ΖωήΗ΄ (Αλεξάνδρεια), 1913, σ.53-59.
• Ξενόπουλος Γρηγόριος, «Ι.Ν.Γρυπάρης», Νέα Εστία15, ετ.Η΄, 15/2/1934, αρ.171, σ.111-116.
• Παλαμάς Λέαντρος, Ο ποιητής Ι.Ν.Γρυπάρης. Αθήνα, ανάτυπο από το Δελτίο του Εκπαιδευτικού Ομίλου8, 1920.
• Παναγιωτόπουλος Αντ. Ι., «Νεοέλληνες λυρικοί ποιηταί: Ιωάννης Γρυπάρης», Αναζήτησις, ετ.Β΄, 1/1967, αρ.7, σ.7, 15-16.
• Παναγιωτόπουλος Ι.Μ., «Ιωάννης Γρυπάρης», Τα πρόσωπα και τα κείμεναΑ΄• Δρόμοι παράλληλοι, σ.107-120. Αθήνα, Αετός, 1943.
• Παραράς Λ., «Η τέχνη του Γρυπάρη από ένα σονέττο του», Μορφές, (Θεσσαλονίκη), 1947, σ.421-426 και 460-463.
• Σταύρακας Παναγιώτης, Ιωάννης Γρυπάρης· 1870-1942· Ο άνθρωπος, ο ποιητής. Αθήνα, έκδοση του Σιφνιακού Πνευματικού Ιδρύματος Άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος, 1989.
• Στεργιόπουλος Κώστας, «Ο χαρακτήρας της ποίησης του Γρυπάρη», Διαβάζω52, 4/1982, σ.29-36 (τώρα και στον τόμο ΠεριδιαβάζονταςΑ΄· Από τον Κάλβο στον Παπατσώνη, σ.39-51. Αθήνα, Κέδρος, 1982).
• Φιλοκύπρου Έλλη, «Μια φλόγα που αναρριπίζεται: Αλάζοντας όψεις: Οι προτάσεις ποιητικής του Γρυπάρη και του Πορφύρα», Ακτή11 (Λευκωσία), Καλοκαίρι 1992, σ.401-411.
• Χατζίνης Γιάννης, «Δύναμη και αδυναμία του Ι.Ν.Γρυπάρη», Ο άλλος καιρός (νεοελληνικά δοκίμια), σ.109-112. Αθήνα, εκδ. Κριτικών Φύλλων, 1976.
Αφιερώματα περιοδικών
• Νέα Εστία32, ετ.ΙΣΤ΄, 1η/7/1942, αρ.362.
• Νεοελληνικά γράμματα220, 8/2/1941.
• Ελληνική ΔημιουργίαΙΑ΄, 1/3/1953, αρ.122, σ.259-308.
• Λογοτεχνικό ΔελτίοΣΤ΄, 5/1970, αρ.34.
• Ζευς Ομαγύριος1, 1971-1972.

Εργογραφία
(πρώτες αυτοτελείς εκδόσεις) 1

Ι.Ποίηση
• Σκαραβαίοι και τερρακότες. Αθήνα, Ι.Ν.Σιδέρης, [1919].
ΙΙ.Μεταφράσεις
• Αισχύλου Ορέστεια Ι · Αγαμέμνων. Αθήνα, ανάτυπο από το περ.ΗλύσιαΒ’, 1906, σ.7-68. 1906. και Αθήνα, Φέξης, 1911.
• Αισχύλου Ορέστεια · Χοηφόροι. Αθήνα, Φέξης, 1911.
• Αισχύλου Ορέστεια · Ευμενίδες. Αθήνα, Φέξης, 1911.
• Αισχύλου Επτά επί Θήβας. Αθήνα, Φέξης, 1911.
• Πλάτωνος Πολιτεία· Μετάφρασις Ι.Ν.Γρυπάρη · τόμος πρώτος. Αθήνα, Φέξης, 1911.
• Πλάτωνος Πολιτεία· Μετάφρασις Ι.Ν.Γρυπάρη· τόμος δεύτερος. Αθήνα, Φέξης, 1911.
• Πλάτωνος Ευθύδημος. Αθήνα, Φέξης, 1912.
• Ερρίκου Χάινε Ταξιδιωτικές εικόνες. Αθήνα, Ελευθερουδάκης, 1925.
• Goethe, Το παραμύθι της αλεπούς. Αθήνα, Ελευθερουδάκης, 1930.
• Οι τραγωδίες του ΑισχύλουΙ·Ικέτιδες, Προμηθέας Δεσμώτης. Αθήνα, Δελφικές εορτές (τυπ. Σακελλάριου), 1930.
• Σοφοκλέους Ηλέκτρα. Αθήνα, Εστία, 1936.
• Σοφοκλέους Οιδίπους επί Κολωνώ. Αθήνα, Εστία, 1937.
• Σοφοκλέους Φιλοκτήτης. Αθήνα, Εστία, 1937.
• Οι τραγωδίες του Αισχύλου ΙΙ· Ορέστεια. Αθήνα, Εστία, 1938.
• Σοφοκλέους Αντιγόνη. Αθήνα, Εστία, 1940.
• Σοφοκλέους Αίας. Αθήνα, Εστία, 1940.
• Φύλλα Τέχνης (τέσσερα τεύχη με ποιήματα). 1935.
ΙΙΙ. Συγκεντρωτικές εκδόσεις
• Ο άγνωστος Γρυπάρης· Ανέκδοτα ποιήματα· Εισαγωγή Θ.Σπεράντσα. Αθήνα, Αστήρ, 1954.
• Τα ποιήματα• επιμέλεια Δημήτρης Δασκαλόπουλος. Αθήνα. Εστία, ;
• Ιωάννης Γρυπάρης· Ο πρώτος μετασολωμικός· Βίος- Έργο- Εποχή. Αθήνα, Πηγή, 1971. 1. Για εξαντλητική των έργων του Γρυπάρη που περιλαμβάνει και τα δημοσιεύματα σε εφημερίδες και περιοδικά βλ. Κατσίμπαλης Κ.Γ., «Βιβλιογραφία Ι.Ν. Γρυπάρη», Νέα Εστία32, ετ.ΙΣΤ΄, 1η/7/1942, αρ.362, σ.622-640 και Βαλέτας Ι., «Συμβολή στη βιβλιογραφία του Ι.Ν.Γρυπάρη», Πειραϊκά Γράμματα Β΄, 2, 3 και 4, Αύγουστος-Οκτώβριος 1942.

Επιπλέον Πληροφορίες

Χειρόγραφα του λογοτέχνη υπάρχουν στο Γενικό Αρχείο του Ελληνικού Λογοτεχνικού και Ιστορικού Αρχείου (Ε.Λ.Ι.Α.)

ΠΗΓΗ: http://www.ekebi.gr

________________________________________

• Κεντρική φωτογραφία: Η καλλιτεχνική επιτροπή του Εθνικού Θεάτρου το 1933: Παύλος Νιρβάνας, Φώτος Πολίτης, Ιωάννης Γρυπάρης, Γεώργιος Βλάχος, Γρηγόριος Ξενόπουλος και Θεόδωρος Ν. Συναδινός

The following two tabs change content below.

• Bio
• Latest Posts

dromena

Latest posts by dromena (see all)

• Κυκλοφορεί σε μετάφραση του Καθηγητή Βάιου Λιαπή το βιβλίο «Το Αρχαίο Θέατρο μέσα από τις Πηγές» - 14 Νοεμβρίου, 2024
• ΣΕΛΙΔΕΣ ΑΠΟ ΤΟ ΑΡΧΕΙΟ ΜΑΣ : Η Αυλή των Θαυμάτων (3) - 11 Νοεμβρίου, 2024
• ΣΕΛΙΔΕΣ ΑΠΟ ΤΟ ΑΡΧΕΙΟ ΜΑΣ : Η Αυλή των Θαυμάτων (2) - 10 Νοεμβρίου, 2024
• ΣΕΛΙΔΕΣ ΑΠΟ ΤΟ ΑΡΧΕΙΟ ΜΑΣ : Η Αυλή των Θαυμάτων (1) - 10 Νοεμβρίου, 2024
• Θέατρο του λαού: Ο Καραγκιόζης, η ιστορία του, η σημασία του - 27 Απριλίου, 2024