Κάρλο Γκολντόνι: Απομνημονεύματα (Απόσπασμα)
- CARLO GOLDONI
[…] Ο Μέντεμπακ νοίκιασε το θέατρο του Σαντ’ Άντζελο, που επειδή δεν ήταν από τα μεγαλύτερα κούραζε λίγο τους ηθοποιούς, χωρούσε όμως αρκετό κόσμο για να έχει σημαντικά έσοδα.
Δεν θυμάμαι με ποιο έργο έκανε πρεμιέρα. Ξέρω όμως ότι ο νεοφερμένος θίασος, έχοντας να παλέψει με εχθρούς, ικανούς και συνηθισμένους στην πρωτεύουσα, με πολύ κόπο απέκτησε προστάτες και υποστηρικτές.
Η Γκριζέλντα ήταν το έργο που άρχισε να αφήνει κέρδη στο θέατρό μας, λίγο καιρό αφότου ξεκίνησε. Η ενδιαφέρουσα αυτή τραγωδία, και το παίξιμο της ηθοποιού, που τη στόλισε ακόμη περισσότερο, προκάλεσαν αίσθηση στο κοινό, υπέρ της κυρίας Μέντεμπακ και η κωμωδία Μια γυναίκα με χαρίσματα, που ακολούθησε, ενίσχυσε ακόμη περισσότερο τη φήμη της.
Ο Ντάρμπες, ο Πανταλόνε του θιάσου, είχε καθιερωθεί πια και δεχόταν ένθερμα χειροκροτήματα για τους ρόλους του, αλλά δεν είχε παίξει ακόμη χωρίς μάσκα, και ήταν ακριβώς γι’ αυτό που μπορούσε να λάμψει ακόμη περισσότερο.
Δεν τολμούσε να παίξει τα έργα που είχα κάνει για τον Πανταλόνε Golinetti του θεάτρου Σαν Σαμουέλε, και ήμουν και εγώ της ίδιας γνώμης, μια που οι πρώτες εντυπώσεις δεν ξεχνιούνται εύκολα και πρέπει να αποφεύγουμε, όσο μπορούμε, τις συγκρίσεις.
Ο Ντάρμπες λοιπόν μπορούσε να εμφανιστεί μόνο στο βενετσιάνικο έργο που είχα κάνει γι’ αυτόν […].
Αρχίσαμε τις πρόβες. Οι ηθοποιοί διασκέδαζαν σαν τρελοί, το ίδιο κι εγώ. Πιστεύαμε ότι το κοινό θα διασκεδάσει το ίδιο, το κοινό όμως, που το κατηγορούμε ότι δεν έχει μυαλό, είχε, και μάλιστα τόσο καθαρό στην πρώτη παράσταση, που αναγκάστηκα να αποσύρω το έργο αμέσως.
Κάτω από τέτοιες συνθήκες δεν εναντιώθηκα ποτέ στους θεατές ή τους ηθοποιούς. Άρχιζα πάντα από το να αναλύψ ψύχραιμα τον εαυτό μου, και αυτή τη φορά είδα ότι το λάθος ήταν δικό μου.
Μια κωμωδία που έχει κατέβει άρον-άρον, δεν αξίζει να διορθωθεί. Έχει εκδοθεί. Τόσο το χειρότερο για μένα και γι’ αυτούς που θα μπουν στον κόπο να τη διαβάσουν. Θα πω μόνο, για να μου συγχωρηθεί το λάθος μου, ότι όταν έγραφα αυτή την κωμωδία, ήμουν εκτός υπηρεσίας για τέσσερα χρόνια. Το μόνο που με απασχολούσε ήταν η κατάστασή μου. Ήμουν στενοχωρημένος. Η διάθεσή μου ήταν άσχημη και οι ηθοποιοί μου, για να με παρηγορήσουν, έβρισκαν το έργο καλό. Κάναμε από κοινού τη βλακεία και την πληρώσαμε.
Ο φτωχός ο Ντάρμπες αισθανόταν ταπεινωμένος και έπρεπε να τον παρηγορήσουμε. Άρχισα να γράφω αμέσως ένα καινούργιο έργο και εν τω μεταξύ τον έβαλα να παίξει, φορώντας τη μάσκα του, σε μια καινούργια κωμωδία που τον τίμησε και που είχε μεγάλη επιτυχία. Ήταν Ο συνετός άνθρωπος, έργο σε τρεις πράξεις και πρόζα. […]
Ενώ ο Ντάρμπες απολάμβανε τα χειροκροτήματα του Συνετού ανθρώπου, εγώ έγραφα γι’ αυτόν ένα έργο με τίτλο Οι δυο Βενετσιάνοι δίδυμοι.
Είχα αρκετό καιρό και μεγάλη ευκολία να εξετάσω τον ιδιαίτερο χαρακτήρα των ηθοποιών μου. Σ’ αυτόν είχα διακρίνει δυο συνηθισμένες, αντικρουόμενες κινήσεις στο πρόσωπο και τις πράξεις του: άλλοτε ήταν ένας άνθρωπος του κόσμου, γελαστός, έξυπνος, ζωντανός άλλοτε μιλούσε σαν ηλίθιος, σαν μπουνταλάς, έπαιρνε την έκφραση, τα χαρακτηριστικά και οι αλλαγές αυτές γίνονταν φυσικά, χωρίς να το σκέπτεται.
Η ανακάλυψη αυτή μου έδωσε την ιδέα να τον κάνω να εμφανιστεί και με τις δυο όψεις στο ίδιο έργο.
Το ένα από τα δυο αδέλφια, τον Τονίνο, τον είχε στείλει ο πατέρας του στη Βενετία. Τον άλλο, τον Τζανέτο, τον είχαν στείλει στην Πέγκαμο, στο θείο του. Ο πρώτος ήταν χαρούμενος, έξυπνος, ευχάριστος. Ο άλλος χοντροκομμένος και στριμμένος.
Ο τελευταίος θα παντρευτεί με την Ροζάουρα, κόρη ενός βερονέζου, και φεύγει να πάει να συναντήσει τη μέλλουσα γυναίκα του. Ο άλλος τρέχει πίσω από την ερωμένη του στην ίδια πόλη: έτσι συναντιούνται οι δυο δίδυμοι, χωρίς να το ξέρουν.
Η ομοιότητά τους ήταν εκπληκτική, μια που το ίδιο πρόσωπο έπαιζε και τους δυο ρόλους. Τα ονόματα βέβαια ήταν διαφορετικά. Η πλοκή έπρεπε να είναι πιο δύσκολη για τον συγγραφέα και πιο πιπεράτη για τον θεατή.
Στο έργο υπάρχει ένα επεισοδιακό πρόσωπο, που το εμπλουτίζει με το παίξιμό του, ετοιμάζει και ολοκληρώνει την καταστροφή. Είναι ένας απατεώνας, ονόματι Πανκράτσιο, που επειδή ήταν φίλος του μέλλοντος πεθερού του Τζανέτο ελπίζει να κερδίσει την καρδιά ή το χέρι της Ροζάουρα, και κρύβεται κάτω από ένα πέπλο υποκρισίας.
[…]
τον κάνει να πιστέψει ότι δεν υπάρχει τίποτα πιο επικίνδυνο στον κόσμο από τις γυναίκες. Ο Τζανέτο, που εξαιτίας της ηλιθιότητάς του δεν μπορεί να υπερηφανευθεί για τις γυναικείες κατακτήσεις του, βρίσκει ότι ο Πανκράτσιο έχει δίκιο. Οι απολαύσεις της σάρκας όμως τον βασανίζουν. Ο πονηρός τού δίνει μια σκόνη που θα του εγγυηθεί την επιτυχία. Ο φτωχοδιάβαλος την καταπίνει και δηλητηριάζεται. […]
Αυτό που συνετέλεσε κατά πολύ στην επιτυχία αυτής της κωμωδίας, ήταν το ασύγκριτο παίξιμο του Πανταλόνε, που έφτασε στο ύψιστο σημείο της δόξας του, αλλά και της χαράς του. Ο Διευθυντής ήταν εξίσου χαρούμενος βλέποντας την επιτυχία της επιχείρησής του εξασφαλισμένη, και εγώ έμεινα επίσης ευχαριστημένος, αφού με συνεχάρησαν και χειροκρότησαν πολύ περισσότερο από ό,τι άξιζα […].
- Mémoires de M. Goldoni pour servir à l’histoire de sa vie et à celle de son théâtre, Paris, Aubier, 1992, σ. 243-248.
- Απόδοση: Μίρκα Θεοδωροπούλου
____________
- Η αναδημοσίευση αυτού του κειμένου που αντλήθηκε από το έντυπο πρόγραμμα του Θεάτρου Τέχνης: Οι Δίδυμοι της Βενετίας (1993-94), ας θεωρηθεί και μια αναφορά τιμής στη μνήμη της παλιάς φίλης και συνεργάτιδας Μίρκας Θεοδωροπούλου.
Η Μίρκα Θεοδωροπούλου ήταν στέλεχος του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών από την ίδρυσή του. Άνθρωπος καλλιεργημένος και αγαπητός, η Μίρκα Θεοδωροπούλου, επί χρόνια στον τομέα των εκδόσεων του Μεγάρου, και από τον Σεπτέμβριο του 2001 επικεφαλής του, έφυγε από την ζωή την 1η Δεκεμβρίου 2003 από καρκίνο του πνεύμονα στα 43 της μόλις χρόνια. H Μίρκα Θεοδωροπούλου είχε σπουδάσει θεατρολογία στη Σορβόνη και πριν από την απασχόλησή της στο Μέγαρο είχε ασχοληθεί με πλήθος πνευματικών δραστηριοτήτων (συνεργασία με το «Βιογραφικό Λεξικό» της Εκδοτικής Αθηνών, μεταφράσεις θεατρικών έργων, κ.ά). Θα μείνει στη μνήμη ως ένας άνθρωπος ιδιαίτερα προικισμένος και χαρισματικός.
The following two tabs change content below.
Latest posts by dromena (see all)
- Ο Σαίξπηρ στο πολεμικό Λονδίνο - 11 Απριλίου, 2024
- Η “Δωδέκατη νύχτα” του Σαίξπηρ - 2 Απριλίου, 2024
- Αν ο Νίκος Χαραλάμπους σκηνοθετούσε τον τηλεφωνικό κατάλογο - 31 Μαρτίου, 2024
- Ο σκηνοθέτης Νίκος Χαραλάμπους - 31 Μαρτίου, 2024
- Μνήμη Νίκου Χαραλάμπους - 31 Μαρτίου, 2024
