Ο Σπύρος Μελάς (13 Ιανουαρίου 1882 – 2 Απριλίου 1966) ήταν δημοσιογράφος, συγγραφέας, δραματουργός, σκηνοθέτης και ιδρυτής θιάσων, εκδότης και ακαδημαϊκός. Υπήρξε μία από τις πιο παραγωγικές φυσιογνωμίες των γραμμάτων με μακρόχρονη θητεία και πολύμορφη δραστηριότητα στον πνευματικό κόσμο της εποχής του.

Ο Σπύρος Μελάς γεννήθηκε στη Ναύπακτο γιος πταισματοδίκη. Μετά το θάνατο του πατέρα του εγκαταστάθηκε, παιδί ακόμη, στον Πειραιά, όπου τέλειωσε το γυμνάσιο. Φοίτησε στη νομική σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, εγκατέλειψε όμως τις σπουδές του καθώς από νωρίς τον τράβηξαν η δημοσιογραφία και η τέχνη. Ήδη στα είκοσί του χρόνια ήταν τακτικός συνεργάτης του Άστεως και αργότερα στην Ακρόπολη, όπου δημοσίευσε και λογοτεχνικά πρωτόλεια, επηρεασμένα από τη γαλλική επιφυλλιδογραφία.

Συντάκτης σε πολλές αθηναϊκές εφημερίδες (Εμπρός, Ημερήσια Νέα, Ημερήσιος Τηλέγραφος, Καθημερινή, Έθνος, Ελευθερία, Αθηναϊκά Νέα κ.α.), χρονογράφος, ανταποκριτής σε ευρωπαϊκές χώρες, τις Η.Π.Α. και την Αίγυπτο και εκδότης των περιοδικών Ιδέα (1933-1934) και Ελληνική Δημιουργία (1948-1954), ασχολήθηκε παράλληλα με το θέατρο, ως σκηνοθέτης, ηθοποιός και καθηγητής δραματολογίας.

Σημαντικό ρόλο στη στροφή του στο θέατρο διαδραμάτισε η εμπειρία του από το Παρίσι, όπου έζησε κατά καιρούς για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Η πολυποίκιλη δραστηριότητά του κάλυψε χρονικά το πρώτο μισό του αιώνα μας και ο συγγραφέας πήρε ενεργό μέρος στις πολιτικές και κοινωνικές εξελίξεις της εποχής του. Με αφετηρία την προοδευτική πολιτική παράταξη οδηγήθηκε γύρω στο 1910 στο χώρο του σοσιαλισμού, στη συνέχεια στο κόμμα του Βενιζέλου και τέλος μέσω του περιοδικού Ιδέα στο χώρο του ελληνοκεντρικού ιδεοκρατισμού που ακολούθησε μια μερίδα της γενιάς του Τριάντα, όπου ανήκε και ο Γιώργος Θεοτοκάς.

Ακαδημαϊκός από το 1935 στράφηκε προς την ιδεολογική συντήρηση, γεγονός που προκάλεσε αντιφατικές γνώμες των συγχρόνων του για το πρόσωπό του. Τις εμπειρίες του από τα ταξίδια του και την περίοδο που ήταν πολεμικός ανταποκριτής και λοχίας στο Βαλκανικό μέτωπο, κατέγραψε στους τόμους Από τα ταξίδια μου, Αμερική και Πολεμικές σελίδες. Το θεατρικό έργο του παρουσιάζει έντονα τα σημάδια από τη δραματουργία του Ίψεν και τη φιλοσοφία του Νίτσε, ενώ ο προσανατολισμός της γραφής του είναι σαφώς κοινωνικός. Ιδρυτής του Θεάτρου Τέχνης (1925) και της Ελευθέρας Σκηνής (1929 με τη Μαρίκα Κοτοπούλη και το Δημήτρη Μυράτ), φοίτησε σε σκηνοθετικά εργαστήρια του Παρισιού το 1928 και το 1935 ανέλαβε τη θέση του καλλιτεχνικού διευθυντή στο θίασο Καινούριο Θέατρο της κυρίας Αλίκης και του Κώστα Μουσούρη.

Η σκηνοθετική του δραστηριότητα συνέβαλε στην ανανέωση του αθηναϊκού θεατρικού ρεπερτορίου και στην ευθυγράμμισή του με το αντίστοιχο ευρωπαϊκό, ενώ έγραψε και θεατρικά έργα όπως ο Γιος του ίσκιου, το Κόκκινο πουκάμισο, το Άσπρο και το μαύρο, Μια νύχτα, μια ζωή, Ο Μπαμπάς εκπαιδεύεται, Παπαφλέσσας κ.α. Ασχολήθηκε επίσης με την ποίηση (στη νεανική του ηλικία), τη διηγηματογραφία και κυρίως με τη μυθιστορηματική ιστοριογραφία, όπου ξεχώρισε για τη γλαφυρότητα του ύφους του και την οικονομία της γραφής του. Πέθανε στην Αθήνα.

1. Για περισσότερα βιογραφικά στοιχεία του Σπύρου Μελά βλ. Γιάκος Δημήτρης, «Μελάς Σπύρος», Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας10. Αθήνα, Χάρη Πάτση, χ.χ., Γουνελάς Χ.Δ., «Μελάς Σπύρος», Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό6. Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1987, Μάτσας Νέστωρ, « », Νέα ΕστίαΜ΄, Χριστούγεννα 1966, αρ.947, σ.13 και Χατζηβασιλείου Βαγγέλης, «Σπύρος Μελάς», Η παλαιότερη πεζογραφία μας• Από τις αρχές της ως τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμοΙΑ΄ (1900 – 1914), 326-343..Αθήνα, Σοκόλης, 1998.

Δεκαετία του ’50. Σοφία Λόρεν και Σπύρος Μελάς σ΄ένα μοναδικό χορό! [Όταν γυριζόταν στην Ύδρα η ταινία “το παιδί και το δελφίνι”]

Ενδεικτική Βιβλιογραφία

• Γιάκος Δημ., «Σπύρος Μελάς· Ο πιστός του ελληνικού πνεύματος», Ασκήσεις λόγου· Μελετήματα, σ.22-25. Λυρική Κύπρος, 1962.
• Γιάκος Δημήτρης, «Μελάς Σπύρος», Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας10. Αθήνα, Χάρη Πάτση, χ.χ.
• Γουνελάς Χ.Δ., «Μελάς Σπύρος», Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό6. Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1987.
• Θεοτοκάς Γιώργος, «Σπύρος Μελάς», Νέα Εστία16, ετ.Η΄, 15/10/1934, αρ.188, σ.918-921.
• Θεοτοκάς Γιώργος, «Η περίπτωση του Σπύρου Μελά», Νέα Εστία44, ετ.ΚΒ΄, 1η/8/1948, αρ.506, σ.953-956.
• Θρύλος Άλκης, «Ο θεατρικός Σπ.Μελάς», Μορφές της ελληνικής πεζογραφίας,σ.248-264. Αθήνα, Εστία, χ.χ.
• Καραντώνης Αντρέας, «Σπύρος Μελάς», Από τον Σολωμό ως τον Μυριβήλη (λογοτεχνικά μελετήματα),σ.199-219. Αθήνα, Εστία, χ.χ.
• Κουτσούκος Ι.Α. (επιμ.), Σπύρος Μελάς· Λογοτέχνης, χρονογράφος, ιστορικός θεατρικός συγγραφέας· Κριτικές Α.Ευσταθίου, Σ.Σπανού – Α.Διαμαντή. Πρόλογος Ι.Κουτσούκου. Ομιλία Σπ.Μελά. Αθήνα, Σχολή Α.Καλπάκα, 1961.
• Νιρβάνας Παύλος, «Σπύρος Μελάς: Ο γυιος του ίσκιου», ΠαναθήναιαΙΕ΄, ετ.Η΄, 15/12/1908.
• Σολωμονίδης Χρήστος Σ., Σπύρος Μελάς• Ένα πνευματικό δαιμόνιο. Αθήνα, 1969.
• Χάρης Πέτρος, «Σπύρου Μελά: Ο Γέρος του Μωριά», Νέα Εστία9, ετ.Ε΄, 1η/5/1931, αρ.105, σ.495-498.
• Χάρης Πέτρος, «Σπύρος Μελάς», Έλληνες πεζογράφοι• Τόμος τρίτος, σ.59-79. Αθήνα, Εστία, 1968.
• Χατζηβασιλείου Βαγγέλης, «Σπύρος Μελάς», Η παλαιότερη πεζογραφία μας• Από τις αρχές της ως τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμοΙΑ΄ (1900 – 1914), 326-343..Αθήνα, Σοκόλης, 1998.
• Χατζίνης Γιάννης, «Σπύρου Μελά: Τέχνη και ζωή», Νέα Εστία36, ετ.ΙΗ΄, 1η/7/1944, αρ.410, σ.651-654.
• Χουρμούζιος Αιμίλιος, «Ο Μελάς και το θέατρο», Η Καθημερινή, 25/1/1962.
Αφιερώματα περιοδικών
• Ελληνική Δημιουργία94, ετ.Θ΄, 1η/1/1952.
• Ζήνων, 12/1954.
• Νέα Εστία79, ετ.Μ΄, 15/4/1966, αρ.931, σ.614-626.
• Λογοτεχνικό Δελτίο8, ετ.Β΄, 5-6/1966.
• Νέα Εστία80, ετ.Μ΄, Χριστούγεννα 1966, αρ.947.

Εργογραφία
(πρώτες αυτοτελείς εκδόσεις)

Ι.Πεζογραφία
• Ο γέρος του Μωριά· Βιογραφία, τόμοι 1-2. Αθήνα, Σαλίβερος, 1931.
• Ο Ναύαρχος Μιαούλης· Βιογραφία. Αθήνα, Σαλίβερος, 1931.
• Ματωμένα ράσα· Βιογραφίες. Αθήνα, Σαλίβερος, 1934.
• Φιλικοί· Οι πρόδρομοι του ’21. Οι άνδρες που άνοιξαν στο γένος το δρόμο της λευτεριάς. Αθήνα, Μπίρης, 1960 (στη σειρά των Απάντων του, τ.3).
• Μαντώ Μαυρογένους· Δ. Υψηλάντης• Ι. Καποδίστριας• Βιέννη, Κυκλάδες, Εύβοια. Αθήνα, 1968 (συγκεντρωτική έκδοση).
• Το λιοντάρι της Ηπείρου· Αλή Πασάς και ράσα – Παραμονές του ’21. Αθήνα, Μπίρης, 1969 (έκδοση νέα, βελτιωμένη).
• Πεγυότλ• Μ’ έναν πρόλογο του Άρη Δικταίου. Αθήνα, Φέξης, 1961.

ΙΙ.Ιστορικές μελέτες

• Το Εικοσιένα και η Κρήτη. Αθήνα, τυπ.Βλαστού, 1930.
• Πολεμικαί σελίδες από τον Ελληνοτουρκικόν πόλεμον του 1912. Αθήνα, Φέξης, 1913.
• Η δόξα του ΄40 στα βουνά και τα πέλαγα. Φλογισμένα πέλαγα. Αθήνα, Αετός, 1947.
• Η δόξα του ΄40 στα βουνά και τα πέλαγα. Δοξασμένα βουνά. Αθήνα, Αετός, 1947.
• Η ελληνική ανόρθωση: 1909 – 1913. Η επανάσταση του 1909 – Ο γιος του Ψηλορείτη ανορθωτής – Οι πόλεμοι 1912 – 1913. Τόμοι 1-3. Αθήνα, Μπίρης, 1957-19158.

ΙΙΙ.Θέατρο

• Ο γυιος του ίσκιου. Αθήνα, έκδοση των Παναθηναίων, 1908.
• Το κόκκινο πουκάμισο. Αθήνα, τυπ. Μαίσνερ – Καργαδούρη, 1909.
• Το χαλασμένο σπίτι· Δράμα σε τρία μέρη. Αθήνα, Ελευθερουδάκης 1909.
• Το άσπρο και το μαύρο· Δράμα σε μέρη τρία. Αθήνα, Φέξης, 1914.
• Μία νύχτα μια ζωή…· Δράμα σε μέρη τρία. Αθήνα, Βασιλείου, 1924.
• Ο Ιούδας· Δράμα σε τέσσερα μέρη· Εικονογράφηση Κλ.Κλώνη. Αθήνα, Σαλίβερος,1934.
• Παπαφλέσσας. Αθήνα, Σαλίβερος, 1937.
• Ο Ρουμπής, η Κουμπή και τα κουμπιά. 1936.
• Ο μπαμπάς εκπαιδεύεται. Αθήνα, Σαλίβερος, 1935.
• Πίσω στη γη. 1942.
• Αργυροί γάμοι. Δράμα σε τρία μέρη. Αθήνα, Βιβλιοθήκη Ελληνικής Δημιουργίας, 1943.
• Έρωτα μαστροχαλαστή! 1943.
• Βουβές αγάπες. 1944.
• Η μέθοδος των τριών. 1953.
• Ο βασιλιάς και ο σκύλος. Κωμωδία σε πράξεις τρεις. Αθήνα, Δημητράκος, 1953.
• Ρήγας Βελεστινλής. 1962.
• Ιστορικό θέατρο. Το 1821 σε 14 έργα και σκετς. Στη σειρά των Απάντων, αρ.7. Αθήνα, Μπίρης, 1971.

ΙV. Ταξιδιωτικά κείμενα – Χρονογραφήματα – Δοκίμια – Μελέτες

• Σφυρίγματα· Σχέδια Π.Βυζαντίου. Αθήνα, τυπ.Καλλέργη, χ.χ.
• Από τα ταξίδια μου. Αθήνα, Άγκυρα, 1916.
• Αμερική· Εντυπώσεις ταξιδιού. Αθήνα, Αετός, 1952.
• Κουβέντες του Φορτούνιο. Αθήνα, Σαλίβερος, 1936.
• Κωστής Παλαμάς. Αθήνα, Παρθενών, 1943.
• Τέχνη και ζωή· Δοκίμια. Αθήνα, Πήγασος, 1944.
• Νεοελληνική λογοτεχνία• Μ’ έναν πρόλογο του Άρη Δικτάιου. Αθήνα, Φέξης, 1962.
• Για ένα καινούριο θέατρο. Αθήνα, έκδοση Παρασκηνίων, χ.χ.
• Πενήντα χρόνια θέατρο. Αθήνα, Φέξης, 1960.
• Άνδρες που έφτιαξαν την Αρχαία Ελλάδα. Αθήνα, Αλικιώτης & Υιοί, 1961.
• Γυναίκες. Αθήνα, Εστία, χ.χ.
• Δάσκαλοι του Γένους. Πνευματικές μορφές. Αθήνα, Μπίρης, 1971.

V. Μεταφράσεις

• Compayre Gabriel, Ο Πεσταλότσι και η στοιχειώδης εκπαίδευσις. Αθήνα, Άγκυρα, χ.χ.

VI. Συγκεντρωτικές εκδόσεις

• Άπαντα1-12. Αθήνα, Μπίρης, 1971-1972.

Τίτλοι στη βάση Βιβλιονέτ

• (2009)Η επανάσταση του 1909, Δημοσιογραφικός Οργανισμός Λαμπράκη
• (2009)Οι πόλεμοι 1912-1913, Δημοσιογραφικός Οργανισμός Λαμπράκη
• (1972)Δάσκαλοι του γένους, Βλάσση Αδελφοί
• (1972)Η δόξα του 40 στα βουνά και τα πέλαγα, Βλάσση Αδελφοί
• (1972)Η επανάσταση του 1909, Βλάσση Αδελφοί
• (1972)Ιστορικό θέατρο, Βλάσση Αδελφοί
• (1972)Μαντώ Μαυρογένους, Βλάσση Αδελφοί
• (1972)Ματωμένα ράσα, Βλάσση Αδελφοί
• (1972)Ο γέρος του Μοριά, Βλάσση Αδελφοί
• (1972)Ο γιος του Ψηλορείτη, Βλάσση Αδελφοί
• (1972)Ο ναύαρχος Μιαούλης, Βλάσση Αδελφοί
• (1972)Οι πόλεμοι 1912-1913, Βλάσση Αδελφοί
• (1972)Το λιοντάρι της Ηπείρου, Βλάσση Αδελφοί
• (1972)Φιλικοί, Βλάσση Αδελφοί

Συμμετοχή σε συλλογικά έργα

• (2016)Καλήν εσπέραν, άρχοντες, Ιωλκός
• (2009)Η κριτική για τον Πέτρο Χάρη, Ίδρυμα Κώστα και Ελένης Ουράνη
• (2009)Πειραιάς, Τσαμαντάκη
• (2006)Πάμπλο Πικάσσο, Εκδόσεις Καστανιώτη
• (2000)Ανθολογία λογοτεχνικών κειμένων για το Άγιον Όρος, Ιωλκός
• (1998)Κατ’ ευθείαν δια Τήνον, Ερίννη
• (1977)Το Εικοσιένα, Ίδρυμα Κώστα και Ελένης Ουράνη

Λοιποί τίτλοι

• (1995)Νεοελληνικές γιορτές, Παπαδήμας Δημ. Ν. [επιμέλεια, επιμέλεια σειράς]
• (1995)Νεοελληνικές γιορτές, Παπαδήμας Δημ. Ν. [επιμέλεια, επιμέλεια σειράς]
• (1995)Το αθάνατο ’21, Παπαδήμας Δημ. Ν. [επιμέλεια, επιμέλεια σειράς]
• (1995)Το έπος του 1940, Παπαδήμας Δημ. Ν. [επιμέλεια, επιμέλεια σειράς]
• (1994)Αρχαίο ελληνικό πνεύμα, Παπαδήμας Δημ. Ν. [επιμέλεια, επιμέλεια σειράς]
• (1994)Το δημοτικό τραγούδι, Παπαδήμας Δημ. Ν. [επιμέλεια, επιμέλεια σειράς]

The following two tabs change content below.

• Bio
• Latest Posts

dromena

Latest posts by dromena (see all)

• Κυκλοφορεί σε μετάφραση του Καθηγητή Βάιου Λιαπή το βιβλίο «Το Αρχαίο Θέατρο μέσα από τις Πηγές» - 14 Νοεμβρίου, 2024
• ΣΕΛΙΔΕΣ ΑΠΟ ΤΟ ΑΡΧΕΙΟ ΜΑΣ : Η Αυλή των Θαυμάτων (3) - 11 Νοεμβρίου, 2024
• ΣΕΛΙΔΕΣ ΑΠΟ ΤΟ ΑΡΧΕΙΟ ΜΑΣ : Η Αυλή των Θαυμάτων (2) - 10 Νοεμβρίου, 2024
• ΣΕΛΙΔΕΣ ΑΠΟ ΤΟ ΑΡΧΕΙΟ ΜΑΣ : Η Αυλή των Θαυμάτων (1) - 10 Νοεμβρίου, 2024
• Θέατρο του λαού: Ο Καραγκιόζης, η ιστορία του, η σημασία του - 27 Απριλίου, 2024